Ya Hep Beraber ya da Hiçbirimiz

Kim mi kurtaracak seni, köle?

Görecekler seni, kardeş.

yuvarlananlar uçuruma,

duyacaklar çığlıklarını:

Seni köleler kurtaracak kurtaracaksa! 

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Kurtulmak yok tek başına

yumruktan ve zincirden.

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Kim mi alacak öcünü, yenilmiş adam?

Vurulmuşsun madem,

gel yaralıların yanına.

Gerçi biz zayıfız, kardeş.

zayıfız, yaralıyız ama,

alırsak biz alırız öcünü senin.

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Kurtulmak yok tek başına

yumruktan ve zincirden.

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Kim tutacak elinden, bitik kişi?

Birleşmek zorundadır başkalarıyla

yoksulluğa dayanamayan.

Birleş sen de yoksullarla, durma.

Birleş yarına bırakmayanlarla bu işi.

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Kurtulmak yok tek başına

yumruktan ve zincirden.

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Bertolt Brecht

Çeviri: A. Kadir – Asım Bezirci

Kaçak

            -Cezayir Kurtuluş Savaşı'nda ölenleri anarak-

Efendi misiniz, kodaman mısınız ne,

bir mektup yazıyorum size,

bilmem vaktiniz var mı

okumaya bu mektubu.

Az önce verdiler elime

askerlik kâğıtlarımı,

savaşa çağırıyorlar beni,

diyorlar yola çık en geç çarşamba akşamı.

Efendi misiniz, kodaman mısınız ne,

dövüşmeye hiç istek yok içimde,

insancıkları öldürmeye gelmedim ben,

gelmedim ben bu yeryüzüne.

Sizi kandırmak değil niyetim,

ama söylemeden de edemem,

savaş ahmakların işi, 

hem insanlar ondan hanidir bıktı.

Doğduğum günden bu yana

ölen çok babalar gördüm,

gidip dönmeyen kardeşler gördüm,

çocuklar gördüm iki gözü iki çeşme.

Ya analar ne çekti, ya analar,

bir yanda işi tıkırında bir avuç insan

bolluk içinde rahat yaşar,

bir yanda ölüm, çamur, kan.

İnsanlar tıkılmış dört duvar içine,

çalınmış neleri var neleri yok,

karıları, eski güzel günleri bütün.

Gün doğar doğmaz yarın

kapatacağım şırak diye kapımı

ölmüş yılların suratına,

alıp başımı yollara düşeceğim.

Aşacağım karaları, denizleri,

ne Avrupa'sı kalacak, ne Amerika'sı, ne Asya'sı,

dilene dilene hayatımı

şunu diyeceğim insanlara:

Üstünüzden atın yoksulluğu,

durmayın bakın yaşamaya,

hepimiz kardeşiz, kardeşiz, kardeş,

ey insanlar, ey insanlar, ey.

İllâki kan dökmek mi gerek,

gidin dökün kendi kanınızı,

size söylüyorum bunu da,

efendi misiniz, kodaman mısınız ne.

Adam korsunuz arkama belki de,

unutmayın jandarmalara demeye:

üzerimde ne bıçak var,  ne tabanca

korkmadan ateş etsinler bana,

korkmadan ateş etsinler bana.

Boris Vian,      Çeviren : A. Kadir

Bir Dahi: BORIS VIAN 2 

Asabi bir adamdı.

Toplum ve düzen karşıtı bir kişiliği vardı.

Gerçeği ya da düşmanı algılayabilmek ve başkalarına da algılatabilmek ister.

Fransız Kara Romanı’nın öncülerinden sayıldı. Bu romanları için mekan olarak ABD’yi seçti; şiddeti ve cinselliği yoğun kullandı.

Fransızların Cezayir’i işgaline tepki gösteren aydınlardan biriydi.

68’in devrimcileri için bir mite dönüşmüştü.

Polisiye üslubunu çok iyi kullanan Vian, Amerikalı polisiye roman yazarı Vernon Sullivan müstearını kullanarak dört roman yazdı. Bunlar, resmi kesimler tarafından yasaklandı. Bu romanlar, Mezarlarınıza Tüküreceğim, Bütün Ölülerin Derisi Aynıdır, Ve Bütün Çirkinler Öldürülecek, Çıtırlar Farkında Değil idi.

Çoksatar, skandal ve başarı onun için yan yana gelmeye başladı.

Kendi adını kullanarak yazdığı Günlerin Köpüğü, Pekin’de Sonbahar, Yürek Söken ve Kızıl Ot romanları yüksek edebiyat kategorisinde görüldü. Bu romanlarında düşünceyi, gerçeküstü ve simgesel olanı daha ön plana çıkarttı.

Temel derdi, saygısızlığı, onursuzluğu ve ikiyüzlülüğü alaya almaktı.

En belirgin tavrı, savaşın anlamsızlığını savunmaktı.

1940’ların savaşla yoğrulmuş ortamı hemen tüm eserlerinde ön plandaydı. Ama, kara bir tablo çizmedi, esprili bir söylem tuttururdu.

Trajikomik ögeler kullanarak eleştirilerini yapardı.

Savaşla, savaşın görünmeyen sebepleriyle dalga geçtiği Generallerin Beş Çayı adlı oyununda, anne hükümranlığından kurtulamamış bir genelkurmay başkanı, her biri birbirinden basiretsiz kuvvet komutanları, ekonomik krizin düzelmesinin tek çaresi olarak savaşı gören bir başbakan ile olayların tamamen dışında ama altta ezilen bir askeri canlandırır.

Kahramanlarının (antikahramanlarının), hepsinin yaşamla bir sorunu vardı.

Dünyada olabilecek her değerin alaya alınabileceğini düşündü. Her eserinde toplum tarafından tabulaştırılmış bir değer seçti, onun ciddiye alınışını gülünçleştirdi.

Mezarlarınıza Tüküreceğim, Bütün Ölülerin Derisi Aynıdır, Ve Bütün Çirkinler Öldürülecek ırkçılığı; Çıtırlar Farkında Değil cinsiyetçiliği; Yürek Söken dini; Kızıl Ot ile hiyerarşiyi kara mizah malzemesi yaptı.

Metinlerinin ve kahramanlarının teatrallikleri önemli özelliklerinden biriydi.

Tüm kurgularında diyaloglar büyük yer tutuyordu.

Metaforları ve fantastik ögeleri çok başarılı bir şekilde birleştirdiği için Büyülü Gerçekçilik ile irtibatlandırılmıştı.

Eserlerinde, müzisyenliğinden gelen ritim duygusu önemli rol oynardı.

Söz oyunlarından yararlanabilmesi şairliği sayesindeydi.

Alaycı, gerçekçi ve acılı bir üslubu vardı.

Korkunun, korkulanın, bilinçaltı kaygılarının üstüne gitti.

Vian için sarsmak, etkilemek, huzursuzluk yaratmak önemliydi.

“Kurallara bağlı her türlü çalışma iğrençtir, kusursuzdan uzaklaştırır.”

Füsun Kavrakoğlu

Asıl Adalet

İnsanlarda tek sıcak kanun,

üzümden şarap yapmaları,

kömürden ateş yapmaları,

öpücüklerden insan yapmalarıdır.

İnsanlarda tek zorlu kanun,

savaşlara, yoksulluğa karşı

kendilerini ayakta tutmaları,

ölüme karşı yaşamalarıdır.

İnsanlarda tek güzel kanun,

suyu ışık yapmaları,

düşü gerçek yapmaları,

düşmanı kardeş yapmalarıdır.

Hep var olan kanunlardır bunlar,

bir çocukcağzın tâ yüreğinden başlar,

yayılır, genişler, uzar gider

tâ akla kadar.

Paul Éluard       Çeviren: A.Kadir

Fotoğraf: Paul and Nusch Eluard, England, 1937

Şarkı

Yanımızdaki oda

sübyanlar koğuşudur.

Onlar şarkı söyler gün gece,

duyduğumuz şudur:

" İner camlara akşam.

Cılıgam!.. cılıgam!.."

Bu şarkı dolaşır dört duvarda.

Bu şarkı gezer parmaklıkları.

Bu şarkı nefestir onlarda.

Onun nöbetçiler de bilir

nasıl söylendiğini,

ve gitmiştir müdürün de kulağına kadar.

Piç Celal'in Şano'su,

onunla yemek yer,

onunla oynar.

Kirli, beyaz bir mendil gibi

parça parça akıyordu gün duvarlara.

Mavi gözleriyle bağıra bağıra

gitti aramızdan bir kişi

kurbanlık koyun gibi asılmağa.

Kaldık yüz yirmi üç adam.

Orada gene başladılar:

"İner camlara akşam.

Cılıgam!...Cılıgam!.."

A. Kadir (Abdulkadir Meriçboyu)

İyilik Neye Yarar?

1.

İyilik neye yarar,

Öldürülürse iyiler çarçabuk,

ya da iyilik görenler?

Özgürlük neye yarar,

yaşarsa bir arada

özgürlerle tutsaklar?

Akılsız olmak madem ekmek sağlar herkese,

akıl neye yarar?

2.

İyi insan olacağınıza,

öyle bir yere götürün ki dünyayı,

iyilik beklenmesin!

Özgür insan olacağınıza,

öyle bir yere götürün ki dünyayı,

kavuşsun özgürlüğe herkes,

özgürlük sevgisi geçersiz olsun!

Akıllı insan olacağınıza,

öyle bir yere götürün ki dünyayı,

akılsızlık zararlı olsun!

Bertolt Brecht

Çeviri:A.Kadir (Abdulkadir Meriçboyu)

Resim: Juee Oberoi, Field of Hope

Sürgünler

Döşer sayısız ateşleri dört bir yana

batan güneşle aydınlanan deniz;

zincirden boşanmış öfkeleri içinde

tükenir gürültücü dalgalar ve dinlenirler...

Kayar sularda hafif gemimiz,

yol alır yumuşak rüzgârlarla,

ve kayıp giderken gemi, siz silinirsiniz

ey, sisli anavatan kıyıları.

Bilmem bir gün dalgalarla çalacak mı

o dönüş saati, o tek umudumuz?

Sonsuz yollarında dalgaların - toprak ve su

kalacaklar herdaim bizim düşümüz.

Ama siz - Vardar, Tuna, Marica,

ve siz - Istranca, Pirin ve sen, Balkan:

Aydınlatacak anılarımızı son saate dek

hiç durmaksızın, sizin ışığınız.

Sarsmak istedik zulmü temelinden,

bir aşağılık hain sattı bizi;

oğula düşen göreve boyun eğiyorduk -

ve işte şimdi her şey yitti gitti...

Ey vatan, sevgili alınyazısı, gene de

biz savaşı sürdürebiliyorduk

coşku içinde, dur durak bilmeden

kutsal tapınağın önünde senin. -

Ne yazık, almış başını gider vapurumuz,

uçar bizimle birlikte uzaklara...

Gece, sönen geniş dünyanın üzerine

serer, enginliği içinde gölgesini.

ve biz görürüz ufukta şimdiden

dağların düşünceli karaltılarını,

mavi gökyüzü altındaki dağların,

o güzelim Athos'un taçlandıran.

Gözlerimiz yaşlı, döner bakarız

arkamıza son kez,

o sınırlara, canımız kadar sevdiğimiz:

Herdaim görmekte onları bulanık bakışlarımız-

Ve zincirlere bağlı kollarımızı uzatırız

gözden ırak cennetimize doğru...

İçer zehirli acılarımızı yudum yudum yüreklerimiz. -

Elveda vatan, elveda kaygılarımızın kaynağı

Peyo Yavorov

Çeviri: A.Kadir (Abdulkadir Meriçboyu)- Eray Canberk

Fotoğraf: Ricardo Espinosa

Yoksul B.B. İçin

1.
Ben Bertolt Brecht, kara ormanlardan.
Karnında getirmiş şehre anam beni.
Ama çekip gidene dek ben bu dünyadan
çıkmayacak ormanların soğuğu içimden.

2.
Asfalt şehirde evimde gibiyim.
Donanmışım son kutsal törenle:
Gazeteyle, şarapla, tütünle,
Güvensiz, aylak, ama sonu mutlu.

3.
İnsanlarla iyi aram. Durur başımda
şapkam herkesinki gibi. İnsanlara bakar
derim: “Bunlar başka türlü kokan birer hayvan.”
“Ne çıkar, derim sonra, benim onlardan ne farkım var?”

4.
Kadınlarla otururum yan yana
salıncaklı koltuğumda sabahları.
Seyrederim onları umursamadan ve derim:
“İşte karşınızda güvenilmez bir adam.”

5.
Akşamları da toplarım erkekleri.
“Bayım” deriz birbirimize hep konuşurken.
Ayaklarını dayarlar masama ve derler:
“Düzelecek işler!” Sormam: “Ne zaman?”

6.
Sabaha doğru alacakaranlıkta ıslanır çamlar,
kuşlar ötüşür, böcekler bağrışır.
Dikerim ben kadehimi şehirde tam o sıra dibine kadar,
atıp izmaritimi, dalarım tedirgin bir uykuya.

7.
Biz, uçarı kişiler,
otururuz yıkılmaz sanılan evlerde.
(Yüksek kapılarını biziz kuran Manhattan adasının.
Biziz kuran incecik antenleri,
Atlantik üstünde konuşan).

8.
Bu şehirlerden arta kalacak ne;
Sokakları dolaşan bir rüzgar kalacak.
Evleri kuranlar mutlu olurlar ama,
Onlar da bir gün bırakır evleri giderler.
Hepimiz bugün var, yarın yokuz,
ne düşünürse düşünsün bizden sonrakiler.

9.
Umarım ki, bir deprem olunca yakında,
söndürmem puromu üzüntüyle.
Ben Bertolt Brecht, kara ormanlardan,
anasının karnında gelmiş asfalt şehre.

Bertolt Brecht

Çeviri: A.Kadir (Abdulkadir Meriçboyu), Asım Bezirci