Av Sonu Kuşları

Güzelliği çarmıha gerdik kaz kanatlarında

Kuğu boyunlarında kaskatı

Kurşun yarası gözlere

Bölük-pörçük bir cam örttük

Göl kıyıları serin ve ıslak 

Islak gagalı ördekler ve çirkin ayakları

Güzelliği dinletir kanat-kanat

Kanar duvarlarda ördek sorguçları

Serinledik

Av sonu kuşları  salon salon

Ki belki bir lokma et bir aça

Aça aça kanatlarını bir kuğu çirkin

Çirkine adanmış milyonla mumya

Sonra

Ölü kuşlara kanat

Sennur Sezer

Varlık Şiirleri Antolojisi 1933-1993, Hazırlayan: Enver Ercan

Otuz Beş Kuruş Verip Susturamazsın

Alaçam'ın dağ köylüleri, alış veriş için kendi ilçelerinden çok Vezirköprü'ye gelirlerdi. O sıralar ilçeleri, daha çok büyücek bir köyü andırıyordu. Vezirköprü ise alabildiğine gelişmişti. Pazarında dükkânlarında ne ararsan bulunuyordu.

Zeytinlik köyünden yola çıkan atlı, eşekli, yaya köylüler sıcakta çok yorulmuşlar, ulu bir çınar ağacının altında hepsi dinlenme gereğini duymuşlardı. Acıkmışlardı da. Herkes çıkınından pıt pıt ekmeklerini, soğan ve haşlanmış patateslerini, yanında sularını çıkardılar. Tam yemeğe başlamışlardı ki, biri başlarına dikilip:

"Yarasın" dedi. Köylüler,

"Sağolasın buyur" diyerek karşılık verdiler.

Ayaktaki hiç nazlanmadan oturdu, kendi azık torbasını açtı, içinden pıt pıt ekmeğiyle taze peynir çıkardı. Su matarasını da kenara koydu. Torbanın dibinden iki baş soğanı çıkarmayı da unutmadı.

Tanıyan çevre köylüler "Deli Çoban" diyorlardı ona. Fazlabir deliliği de yoktu aslında. Kimseye zararı dokunmazdı. Kimsenin usuna gelmeyecek şeyler yapardı. Güzel kaval çalardı. Hiç yanından ayırmazdı. Canı çektiği zaman dağ, taş, bayır demez nerde isterse orda çalardı. İlçeye indiğinde de kahvede, yolda, dükkânda nerde olursa... İlçeye indiğinde çocuklar peşine takılır çalmasını isterlerdi. Ama o yine de canı çekmedikçe çalmazdı.

Sonradan Zurnaya heves etmişti. İlçede pazar yerinde kaval, düdük, zurna satan satıcıdan bir zurna almıştı. Kısa zamanda bildiği bütün ezgileri çalar olmuştu. Zurnası yanındaydı. Yemekten sonra canı çalmak istedi. Yolcular toparlanıncaya kadar usuna gelen ezgileri çaldı. Yolcular zevkle dinlediler. Herkesin toparlandığını gören çoban, zurnasını torbasına yerleştirdi çarçabuk. Hep birlikte yola düzüldüler.

Akşama Semerci köyüne varmalıydılar. Yolda yine çalmasını istediler. Nasılsa nazlanmadan çaldı bir süre. Yolcular yeter demeden çalmayı kesti. Neden kesti? Biraz daha çalsaydın diyen de olmadı. Kendi aralarında konuşmaya dalmışlardı.

Akşam, gün batarken köye vardılar. Recep Ağa'nın evinde konakladılar. Recep ağa onlara güzel bir sofra hazırladı. Yediler içtiler serilen döşeklere oturup yastıklara dayandılar. Semaverde çay hazırlanırken Recep ağa tek tek yolcuların hal ve hatırını sordu. Bazılarıyla tanışıyordu zaten.

Çaylar içilirken herkesin neşesi yerindeydi. Köyden gelenler de olmuştu. Yolcular yolda dinledikleri havaları yeniden dinlemek için çobandan biraz çalmasını istediler.

"Canım çekmiyor" diyerek nazlandı.

Ağa merak etmişti. Düğünlerdeki çalgıcıları geceleri herkes çekildikten sonra çağırır, evinde çaldırırdı. Yanında kafa dengi kimseler bulunursa büyük zevk alırdı.

"Hele bir çal da dinleyelim. Güzel çalarsan yeniden bir sofra da düzeriz." Yolcular ağanın ne demek istediğini anlamışlardı. Yolculardan biri.

"Haydi be çoban! Nazlanma! Biraz kulağımızın pası gitsin.

"Cık!" dedi çoban.

"Bizim deli çobanın inadı tuttu yine" dedi, biri. Köylülerden bir genç,

"Aramızda beşer kuruş toplayalım çalman için."

"Olmaz" dedi kısaca.

Genç yine üsteledi.

"Neden olmasın, bak burda kaç kişiyiz. Harçlığın çıkmış olur." Herkes keselerine davranmaya başlamıştı bile.

"Olmaz" dedi.

Bir sessizlik oldu. Sessizliği kendisi bozdu.

"Onar kuruş verirseniz çalarım."

Bazıları çok bulduysa da sonunda herkes onayladı. Recep Ağa çobanın çalmaya davranmadığını görünce,

"Ne o? Herkes onar kuruş verecek neden çalmıyorsun" dedi.

Çoban,

"Parayı toplayıp verin ondan sonra çalayım" dedi.

Çobanı yeni tanıyanlar, bunun neresi deliymiş dediler, kendi kendilerine. Ağa parayı toplayıp uzattı. Çoban paraları ve içerdekileri tek tek sayıp parayı kesesine koydu. Zurnayı çıkarıp çalmaya başladı. Yolculardan köylülerden istekler oldu nazlanmadan çaldı istediklerini. Recep Ağa da çaldırdı bildiği ezgileri. Herkes neşe içindeydi. Bazı ezgilerin sözlerinin birlikte söylüyorlardı. Çaylar içiliyordu. Recep Ağa sofra kurdurdu. Yaşlılardan içki kullananlar atıştırmaya başladılar. Kadehlerini tokuşturdular. Bir iki saat sonra köyden gelenler evlerine gittiler. Sofra kalktı. Semaver de kaldırıldı.

Recep ağa,

"İsteyen var mı? yeniden semaveri kurdurayım." Dediğinde, hep bir ağızdan:

"Yorgunuz, yarın erkenden yola düzüleceğiz" dediler.

Benden söylemesi dedi ev sahibi. Herkes çobanın çalmayı bırakmasını bekler olmuştu, yatmak için. Çok dinlemek bıktırıyordu demek. Zurnanın sesi kulaklarının içinde çınlamaya başlamıştı.

Yolculardan Osman emmi dedikleri:

"Yeter gayrı deli çoban! Yorgunuz yarın erkenden yola çıkacağız."

Çoban hiç oralı değildi. Durmadan çalıyordu. Yolculardan biri, "Biz buna parayla çaldırdık, ancak parayla susturabiliriz." diye düşündü.

"Ey deli çoban sana on beşer kuruş toplayalım aramızda, bırak şu zurnayı."

Kaşlarıyla olmaz işareti yaptı. Yirmi, yirmi beş, otuz dediler olmadı. Ne yapacaklarını şaşırdılar. Deli çobanın deliliği tutmuştu. İlk para öneren,

"Otuz beşer kuruş verelim" dedi kızgın bir biçimde.

Çoban zurnayı çıkardı ağzından. Herkes razı oldu diye sevinirken,

"Olmaz" dedi, yine.

Kızgınlıktan ne diyeceklerini bilemediler. Recep Ağa karışmıyordu. Kendisine kalsa sabaha dek dinlerdi. Çoban tek tek hepsini süzdü,

"Ellişer kuruş verirseniz çalmayı bırakırım" dedi ve yine çalmaya başladı. Çarnacar odadakiler ellişer kuruşu toplayıp önüne koydular. Çoban çalmayı bıraktı önündeki paraları bir bir saydı. Kesesine yerleştirdi. Zurnasını da torbasına koydu. Kendisinden çalması için para veren genç, öfkeyle söylendi yatağına uzanırken,

"Çattık belaya be! Beş kuruş verir çaldıramazsın. Otuz beş kuruş verir susturamazsın" dedi.

Yolcuların tümü gencin öfkesine ve söylediklerine güldüler. Sinirleri birden boşaldı hepsinin. Osman emmi,

"Doğru söyledin delikanlı, bizim deli çoban böyle işte "Beş kuruş verip çaldıramazsın otuz beş kuruş verip susturamazsın."

O günden bugüne Alaçam ve Vezirköprü köylüklerinde söylenir oldu, bu söz.

Yılmaz Elmas, Samsun Öyküleri, Gerçek Sanat Yayınları, S.82-85

Tablo

Sonra bir bulut yerleştirdi

kulpundan tutup

Dağları yerleştirdi

En zifiri tonundan yeşilin

Uzakta ağaçlar görünüyordu

Kara görünüyordu uzakta

Belirli belirsiz dalları serpiştirdi

Sonra ay'ı boylu boyunca 

Bir kılınç gibi yatırdı suya

Derken efendim adacıklar

Kıyılarına ak çaldı biraz

Sonra umutlarını koydu fırçanın ucuna

Kederlerini

Sabırlarını serpti üç rengi karıştırıp

Tam imzasını atacaktı

Bir daha daldırdı fırçasını

Sunturlu bir küfür oturttu

Denizin ortasına

Dümeni gümüşten

Atlastan yelkenleri

Bir gitti bir gitti

Değme keyfine

Ruhi Göktekin (20 Ağustos 1938 - 25 Aralık 2008), Sobe, Barış Gazetesi Yayınları, S.16-17

Eserleri:

1. Hayattan İlhamlar - Şiir kitapçığı (1955)
2. Sağnak - Şiir kitapçığı (1958)
3. Deniz Fenerleri - Şiir (1960)
4. Amisos Fenerleri - Şiir (1970)
5. Bir Ak Atlısı Özlemin - Şiir (2001)
6. Bakış - Düzyazı, Makaleler (2003)
7. Sobe - Şiir (2005)

Elsa'nın Gözleri

Öyle derin ki gözlerin içmeye eğildim de

Bütün güneşleri pırıl pırıl orada gördüm

orada bütün ümitsizlikleri bekleyen ölüm

Öyle derin ki her şeyi unuttum içlerinde

Uçsuz bir denizdir bulanır kuş gölgelerinde

Sonra birden güneş çıkar o bulanıklık geçer

Yaz meleklerin eteklerinden bulutlar biçer

Göklerin en mavisi buğdaylar üzerinde

Karanlık bulutları boşuna dağıtır rüzgâr

Göklerden aydındır gözlerin bir yaş belirince

Camın kırılan yerindeki maviliğini de

Yağmur sonu semalarını da kıskandırırlar

Ben bu radyumu bir pekbilent taşından çıkarttım

Benim de yandı parmaklarım memnu ateşinde

Bulup yeniden kaybettiğim cennet ülke

Gözlerin Peru'mdur benim Golkond'um, Hindistan'ım

Kâinat paramparça oldu bir akşam üzeri

Her kurtulan ateş yaktı üstünde bir kayanın

Gördüm denizin üzerinde parlarken Elsa'nın

Gözleri Elsa'nın gözleri Elsa'nın gözleri.

Louis Aragon

Çeviri: Orhan Veli Kanık

"Fotoğrafların bugün hayal gücünü aşan bir ağırlığı vardır."

 "Fotoğrafların bugün hayal gücünü aşan bir ağırlığı vardır; tıpkı dün basılı sözcüklerin, daha önce de konuşma dilinin olduğu gibi. Çünkü baştan sona gerçek görünüyorlar."

Walter Lippmann

Gelmiş Bulundum

Ben mişim -neymiş- su sesiymiş

Oymuş -cam kırıkları gibi gövdemi yakan-

Yanağında sardunya kokusuyla yazdan

Kimmiş o gelen ya giden kimmiş

Bir yabancı mı, yoksa bir ermiş

Değilmiş, bir çağrı bile yokmuş uzaktan.

Güneş mi batarmış bir özel ismi bitirir gibi

Yanmış bir ağacın yaprakları mıymış kımıldayan

Ne kalmış bir önceden ya da bir sonradan

Kim koparmış dalından bu yabani incirleri

Ya kimmiş kıyıya çeken hayalet gemileri

Ne yazılmış nereye bu garip kargaşadan.

Yıldızlar, büyülü ülke adımı unutturan

Bir kaya, bir ot, bir akarsu

Hangi yaz şarkıcılarının ürpertili korosu

Ki bütün ölüleri sığa çıkaran

Ve kenti bir ölüm derinliğine salan

Yani bir gül solarken bir gülün açma korkusu.

Şiirler yazdım, kitaplar okudum

Elimde bir bardak aldım, onu yeniden oydum

Derinlerde kaldım böyle bir zaman

Kim bulmuş ki yerini, kim ne anlamış sanki mutluluktan

Ey yağmur sonraları, loş bahçeler, akşam sefaları

Söyleşin benimle biraz bir kere gelmiş bulundum.

Edip Cansever

Uyku

Bana çiçek gönderme

Bir kuş ağacı gönder

Dallarında gezinsin

Kül rengi güvercinler

Konsunlar yastığıma

Uyutmak için beni

Sırtlarında kuş tüyü

Gagalarında ninni

Kaldırıp yatağımı

Uçursunlar göklere

Kendimi yıldızlarda

Bulayım birdenbire

Bana çiçek gönderme

Bir kuş ağacı gönder

Alnıma dokunanlar

İyileşmiş desinler

Ülkü Tamer

Resim:  Carel Fabritius - Altın İspinoz

Söylenir

söylenir ve yarım kalır

bütün aşklar yeryüzünde

bir kaktüs bol sudan nasıl

nasıl çürürse öyle

en sevdiğim temmuzdu aylardan

hazirana benzediği için biraz

biraz da kendiliğinden

belki de müşteriye iyi davranan

efendi bir bakkal kimliğinde

nasıl mutlu oldum iki yaz

nasıl mutlu oldum kardeşler

salkımsöğüt bir ben iki

bir üçüncü var mıydı bilmiyorum

üçüncü vardı elbet

bir yaban ördeğinin sevincini taşıran

bir sonbahar gibi köpüren

temmuza benzese de

öyle oldum ki anlatamam

sıcak yaz

solgun bir coğrafya gibi belleğimde

şapkalar çiçekler eski elbiseler

denizden çıkan bir ışık

unutulmuş bakımsız arka bahçeler

öyle oldum ki anlatamam

her mevsimde sonbaharı taşlayan

bir çocuk nasıl olursa öyle

belki de bitip tükenmeyen

bir fetih döneminde

atlar nasıl kişnerse

yani durgun bir suyun

erguvandan aldığı renkle

gidip geldim caddelerde

fatih neredeydi samatya nerde

nerden gidilirdi üsküdar’a

düşünüp durdum günlerce

anlatamam ormanların ettiğini

nasıl dayandım o mutluluğa

tükenmez bir ışık olan mutluluğa

deniz ve ışık olan

karmakarışık bir mutluluğa

nasıl

şimdi şarap gibiyim

coğrafyasız

eskimeye bırakılmış fıçısında

Turgut Uyar

Konuşma

Aman, kendini asmış yüz kiloluk bir zenci,

Üstelik gece inmiş, ses gelmiyor kümesten;

Ben olsam utanırım, bu ne biçim öğrenci ?

Hem dersini bilmiyor, hem de şişman herkesten.

İyi nişan alırdı kendini asan zenci,

Bira içmez ağlardı, babası değirmenci,

Sizden iyi olmasın, boşanmada birinci...

Çok canım sıkılıyor, kuş vuralım istersen.

Ülkü Tamer

Ağır Ölüm

Ağır ağır ölür alışkanlığının kölesi olanlar, her gün aynı yoldan yürüyenler, yürüyüş biçimini hiç değiştirmeyenler, giysilerinin rengini değiştirmeye yeltenmeyenler, tanımadıklarıyla konuşmayanlar.

Ağır ağır ölür tutkudan ve duygulanımdan kaçanlar, beyaz üzerinde siyahı tercih edenler, gözleri ışıldatan ve esnemeyi gülümseyişe çeviren ve yanlışlıklarla duygulanımların karşısında onarılmış yüreği küt küt attıran bir demet duygu yerine "i" harflerinin üzerine nokta koymayı yeğleyenler.

Ağır ağır ölür işlerinde ve sevdalarında mutsuz olup da bu durumu tersine çevirmeyenler, bir düşü gerçekleştirmek adına kesinlik yerine belirsizliğe kalkışmayanlar, hayatlarında bir kez bile mantıklı bir öğüde aldırış etmeyenler.

Ağır ağır ölür yolculuğa çıkmayanlar, okumayanlar, müzik dinlemeyenler, gönlünde incelik barındırmayanlar.

Ağır ağır ölür özsaygılarını ağır ağır yok edenler, kendilerine yardım edilmesine izin vermeyenler, ne kadar şanssız oldukları ve sürekli yağan yağmur hakkında bütün hayatlarınca yakınanlar, daha bir işe koyulmadan o işten el çekenler, bilmedikleri şeyler hakkında soru sormayanlar, bildikleri şeyler hakkındaki soruları yanıtlamayanlar.

Deneyelim ve kaçınalım küçük dozdaki ölümlerden, anımsayalım her zaman: yaşıyor olmak yalnızca nefes alıp vermekten çok daha büyük bir çabayı gerektirir.

Yalnızca ateşli bir sabır ulaştırır bizi muhteşem bir mutluluğun kapısına.

Martha Medeiros 

Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

Çevirenin notu: Şiirin son tümcesini, Rimbaud’nun “A’laurore, armes d’une ardente patience nous entrerons aux splendid villes” (“Şafak kızıllığında, ateşli bir sabırla silâhlanmış olarak gireceğiz o muhteşem kentlere”) dizesinden esinlenerek yazmıştır Medeiros

İnsan Kısadır

Babaannem derdi ki: İnsan kısadır oğlum

ve bilmezden gelir kısalığını, bilseydi

yarışmazdı yollarla, göğe evler yükseltmezdi

Nazlı babaannem sözü de uzatmazdı ısrarı da

az söyler, usul böyle, bir söylerdi bir de

adamın kötüsünü piyade, sözün fazlasını şiir

yaparlar derdi, piyade olduğumu da gördü şiir yazdığımı da

küçücük bir büyük anneydi, onu yitirince

anladım kısacıkmış her şey, insan kısaymış ağaçtan, ikindiden

elmadan, güneşten, kardan, yağmurdan,

gölgemiz bile bizden uzunmuş, ya çocukluk

o da rüyasından kısaymış meğer, sanki altı kardeş

nöbetleşe rüya görsek hepimizden bir çocukluk belki

çıkarmış,  bu dünya bir pencere türküsünü söylerdi de

anlamazdık, bu dünyaya alıştık, şimdi zor geliyor

dünyadan gitmek, bazen rüyama geliyor, kısacık

kalıyor, bir gülümseme  kadar. çok uzatma diyor

şiiri  kimse anlamaz ve ömrün de uzamaz bundan,

insan yanlışlarıyla büyür, aşkı uzun boylu sanırdım

anladım ama, ne zaman harflerinden de kısaymış aşk,

bazen yazıncaya kadar geçiyor, bazen zaman alıyor

aşkı içimizdeki ormandan kurtarmak aşk kısa, şiir uzun,

sözgelimi bir ağaç kaybolsa da orman yine orman,

ya bir harfi kaybolsa, zaten kaç harf ki insan.

Haydar Ergülen

Resim: İrfan Ertel

"Nasıl baş edeceklerini bilmedikleri tek şey: şiddet dışı eylemler ve mizahtır"

 "Olay şiddet kullanımına dönüşmeye başladığı zaman, sistemin oyununa geliyorsunuz demektir. Yerleşik düzen sizi kavgaya sokmak için kızdırmaya çalışacak, sakalınızı çekecek, yüzünüze fiske atacaktır. Çünkü, siz bir kere şiddete başvurduktan sonra sizinle nasıl baş edeceklerini bilirler. Nasıl baş edeceklerini bilmedikleri tek şey: şiddet dışı eylemler ve mizahtır."

John Lennon

Mohi...

                                                            Hüseyin Alemdar'a

Mohikanlar gibi kaldık şu ekmeksiz dünyada

Bugün içimden herkesle barışmak geçiyor

Alnımın silgisini kalbimde sınamak

Çemişkezek'te golf oynamak

Süphan’dan Ağrı’ya kadar yuvarlanmak

En çirkin sevgilime güzel bir şiir yazmak geçiyor

Üç beş adam... kaç kişi eder

Bu resimde hiçbirinin iki yakası biraraya gelmiyor

Mızıkçılık yapsam arkadaşım ağlar

Islık çalsam kızar annem- 'şeytan azar!'

Bütün şeytanlarımı ıslığımla boğsam

Torbamdaki o resmi

çalkalayıp çalkalayıp yeniden bassam

Belki kalbim iyi bir yerlere denk düşer

Mohi

Kan

(Mohi diye bir at var bugünkü yarışlarda

Gelmez  biliyorum, yine de oynasam...)

Kanı eksik bir Mohi gibi kaldım şu damarsız dünyada...

Barışımı erteledim!

Ahmet Erhan (1958 - 2013), Burada Gömülüdür 2, S.235 

Hüsran Sokağı

Sonunda ketum bir tarihe göçebe oldum

Adressiz kaldım bu yüzden bir rüzgâr gibi

Takıldım hiç büyümemiş bir çocuğun ardına

Vizem yok kimliğim sahte yollar mayın döşeli

Bir ömürde kaç sokak izi kalır geriye

Saçlarımın ıslaklığından anlıyorum

Orda bir çocukluğun yağmuruna varılır

Yarpuz kokusu uğurlar sizi görmezsiniz

Her sokak aslında bir patikadır

Yüzümde bir yama gibi duruyor zaman

Bütün aşkların kan grubu aynı olsa da

Ayrıdır çıkmazları son sözleri farklı

Gözlerinin rengine uymaz intiharları

Zaten hep gönüllüydü yanlışı yazgısına bulaştı

Küçük sevinçlerin büyük kederlerin sahibi

Güneşsiz bir gölge kansız bir yara oldu

Hüsran sokağında bir aşk daha vurdu kendini

A. Hicri İzgören

Para ve Hayat

"Bu çok güzel, bakınız; çok güzel, bu çok zengin..."

Ve, bir bebek gibi, sırtında süslü bir pelerin

Ağır ağır dönüyor karşınızda, size bakıyor,

Beğendinizse güzel, yoksa hiç sıkılmıyarak

“Hayır, fena!” diye reddeyliyorsunuz... Bir hak:

Bu hak sizin kesenizden parıl parıl akıyor!

Parıl, parıl... Biz her hakkı bahşeden bu deni,

Bu müfteris, bu mülevves parıltı!... işte ganî,

Fakir, ona, herkes, onun şeâmetle

Tasadduk ettiği ikbâle müftekir, müştâk.

Zavallı kız, seni karşımda döndüren de o bak:

O, hep o, hep o mülevves, o müfteris kitle!

Denî: Bayağı, alçak            Tasadduk: Sadaka vermek

Müfteris: Yırtıcı                   Müştâk: Özleyen

Mülevves: Kirli, lekeli        Müftekir: Muhtaç

Gani: Zengin                        Şeâmet: Uğursuzluk

Tevfik Fikret

Varlık Yayınları, Türk ve Dünya Klasikleri,  Tevfik Fikret, Milliyet, Yaşar Nabi Nayır, S.61

(Fotoğrafta Tevfik Fikret, oğlu Haluk, Hüseyin Cahit Yalçın ve Mehmet Rauf ile birlikte)

Kedisiz Geniş Zaman

Bir pencereden dışarıya bakıyorsun. Aslında böyle bir pencere yok. Oradan baktığın dışarısı bile. Kendini kandırmayı sevdiğinden, inanıyorsun odanın penceresinden dışarıya baktığına.

Bakışların beklemeli. Bilmem kaçıncı kez girdiği dersin sınavından geçemeyen bir öğrenci. Gözlerinden birini çıkarıp kenarına koyuyorsun pencerenin. Bir şeyler fısıldıyorsun kulağına gözünün. İsteksizce başını sallıyor. Hoşnut olmasa da seni kırmamak için bazı şeylerini onaylamak zorunda kalıyor.

Odalardan birine geçiyorsun. Bir şiir kitabı kitaplıktan okumak için. Yasak bir kitap ama bu. Bitirmeden ilk şiiri, kapatmak istiyorsun kitabı. Tam örtmek üzereyken sayfaları birbirinin yüzüne, yeniden aralıyorsun. Orada bir sözcük bağırıyor. Sözcükle göz göze geliyorsun. Kim olduğunu soruyorsun ona. Bilemiyor. Adını bilemeyen sözcüğe de ilk kez rastlıyordun. Sen biliyordun oysa. Ama nedense sormak istemiştin.

Bir yerlerden tanıyordun, bu yasak şiirin yasak sözcüğünü. İlkokuldaydın. Çantanın en iyi yerine sıkıştırdığın ekmek arası helvaların yağı çıkardı. Kaç kez öğretmenin azarlamıştı seni. Alamadığınız paltonun ekmek arasına sıkıştırılmışıydı helva belki.

Teneffüslerde sobaya sokuldukça sokulurdunuz. Birinde, adını bilmediğiniz bir kız çocuğunun önlüğü yanmaya başlamıştı.

Öteki çocuklar:

- Tutuştu, tutuştu diye bağırmışlardı.

Öğrenmiştin böylece onun adını. Eski bir tanıdığındı bu sözcük. bir şiir yasak sayfaları arasında karşılaşmak... Başka türlü nasıl karşılaşabilirdin, yasaklı bir sözcükle?

Birkaç gün önce, bir arkadaşın: - Hani canım oturup çiçeklere laf attığınız. Anımsamadın mı daha? Figüran Çiçek diye de bir şiir yazan.

Bir kedi bulmam gerek kendime, onsuz yaşanmıyor demişti.

Sen:

- İnsana yaşama özlemiyle zehir eden türden olmasın, demiştin.

Kedinin gözleri hangi mevsimdeydi şimdi. Gerçi yanında olduğu zamanlar gözlerini göremezdin. Cam vardı gözlerinin yerinde. Ucuzlarından. Çocukluğunda oynadığın bilyelerdi, cam parçaları. Göz çukurlarıysa bilye girdirmeye çalıştığın çukurlardandı.

Ara sıra silip geri yerine koyuyordu gözlerini. Bakışlarının var olduğunu kanıtlamak için yapıyordu bunu, sana göre. Anlamı: "Yanındayım. Beraberiz. Sıcak bakışlarımı senin gibi cebimde saklamıyorum." demekti.

İçmiş içmiş sarhoş olmuştu kedim dediğin. Ele avuca sığmıyordu. Usuna geleni söylüyordu. Yasak türküler söylemeye başlamıştı, bütün bunlar yetmezmiş gibi.

Kulağına eğilip:

- Yasak bu türküler demiştin. Sus söyleme. Başımızı belaya sokma lütfen. Yüzüne şiir serpmiştin ayılsın diye. Orada bulunanlar birbirlerinin yüzüne bakmış, yaptığına bir anlam bulmaya çalışmışlardı. Anlam ararken anlamsızlığa gittiklerinin ayrımında değillerdi.

Bardaklarınıza durmadan iğrenme dolduruyorlardı. İğrenme kokusundan başı dönüyordu bardağının. Masadan yere düşüp kırılmak geçiyordu içinden. İntihar ya da kaçış dediğini bir çözüm olarak görüyordu. Kendini masadan aşağı atmasın diye, bardağını ortalardan bir yere koydun.

Arkası arkasına bardaklarınızı boşaltıyordunuz. Yineleyip durduğun tek bir söz vardı. Anlamıyorlardı ama. Bir olasılıkla boşalan bardaklarınızı doldurmalarını istediğini sanıyorlardı.

Kapının zili çalınıyor. Düşüncelerinden sıyrılıyorsun. Aceleyle gözünün tekini bıraktığın pencere kenarına koşuyorsun. Alıp yerine koyuyorsun gözünü. Gelirse seni gözsüz görmesini istemiyorsun. Kim olduğunu bile sormadan gelenin, kapıyı açıyorsun. Kimse yok. Öfkeyle kapıyı kapatıyorsun. Zil çalmıştı belki. Olamaz mı? Öyle sanmıştın kesinlikle. Gelmiş, kapı açılmayınca... Anayola bakan pencereye koşuyorsun. Jaluziyi aralıyorsun. Olamaz... Pencere tuğlayla örülmüş.

Ne yapacağını bilemiyorsun. Soracağın bir şeyler olduğunu duyumsuyorsun ona. Gelmedi oysa. Gelseydi soracaktın.

Örneğin, "- sensiz geçen geniş zamanı anlatmamı ister misin?" Diyecektin.

- Hayır! diyecekti, adı "KEDİ"olan sözcük de

Mustafa Aslan

Yağmur Kaçağı

elimden tut yoksa düşeceğim

yoksa bir bir yıldızlar düşecek

eğer şairsem beni tanırsan

yağmurdan korktuğumu bilirsen

gözlerim aklına gelirse

elimden tut yoksa düşeceğim

yağmur beni götürecek yoksa beni

geceleri bir çarpıntı duyarsan

telâş telâş yağmurdan kaçıyorum

sarayburnu'ndan geçiyorum

akşamsa  eylül'se ıslanmışsam

beni görsen belki anlayamazsın

içlenir gizli gizli ağlarsın

eğer ben yalnızsam yanılmışsam

elimden tut yoksa düşeceğim

Attilâ İlhan

Fotoğraf: Ara Güler

Majüskül Bir Kadın Yüzüne

Eski yazma kitaplarda aranan

saçları kadifeli ipek bir kadın

gittiği her yeri bir majüskül sanarak

yüzünün bir yanını yazlık sinemalara

bir yanını bekâr adamlara uyduruyor

Sokak sesli eskürbacı mı bu kadın

el kadar bir tiren taşıyor koynunda

ki onu herkes soyguncu bilmektedir

vampir diye yazıldığı kitaplarda

bir sansarla evlendiği de söyleniyor

İçinde aşkın hurda bisikleti

nereye gitse bir harf uçuyor yüzünden

tenha ve gizli takvimlerde

şimdi yapma bir gül kalmıştır elinde

tahta atıyla geçtiği günlerden

Refik Durbaş

Bileği Taşı

Bin bir engelli bir maratondu

Koştum kan ter içinde

Tırmandım durdum yıllar yılı

Karlı bir yokuşu

Dipsiz karanlık bir kör kuyu

Renksiz kokusuz sevgisiz

Ne çok dinledim ben bu ağıtı

Neresinden baksam bugün

Başı bir hoyrat sonu ağlatı

Ne zaman nasıl geçti ilkyaz

Sonrası bir başka yalnızlıktı

Yoruldum yaşlandım yokluğunda

Tükettim temmuzları ağustosu

Yaşam ki bir bileği taşı

Kimini keskinleştirir yollarında

Tüketir kimini bilene bilene

Sol yanım paslanmaz çelik

Bilendikçe kendi kınını kesti

Sağ yanım kar beyaz pamuk yığını

Yıldız sağar gecelerinden

Bedrettin Aykın

Fotoğraf: Saul Leiter

İbn Fadlan Seyahatnamesi

Oğuzlardan bir Türk, birlikte yola çıktıkları İslam misyoneri İbni Fadlan'a yakınmış: "Başbuğ (halife) bizden ne istiyor? Öldürecek bizi bu soğukta! Ne istediğini bilsek, hemen verir kurtulurduk" demiş. İbni Fadlan buna cevap olarak, "Bütün istediği, 'Allah’tan başka Tanrı yoktur' demeniz", diye karşılık verince, Türk gülmüş: "Doğru olduğunu bilsek, söylerdik," demiş.

İbn Fadlan Seyahatnamesi, Yeditepe Yayınevi

Mendilimde Kan Sesleri

Her yere yetişilir  

Hiçbir şeye geç kalınmaz ama  

Çocuğum beni bağışla  

Ahmet Abi sen de bağışla

Boynu bükük duruyorsam eğer  

İçimden öyle geldiği için değil  

Ama hiç değil  

Ah güzel Ahmet abim benim  

İnsan yaşadığı yere benzer  

O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer  

Suyunda yüzen balığa  

Toprağını iten çiçeğe  

Dağlarının, tepelerinin dumanlı eğimine  

Konyanın beyaz  

Antebin kırmızı düzlüğüne benzer  

Göğüne benzer ki gözyaşları mavidir  

Denize benzer ki dalgalıdır bakışları  

Evlerine, sokaklarına, köşebaşlarına  

Öylesine benzer ki  

Ve avlularına  

(Bir kuyu halkasıyla sıkıştırılmıştır kalbi)  

Ve sözlerine   

(Yani bir cep aynası alım-satımına belki)  

Ve bir gün birinin adres sormasına benzer  

Sorarken sorarken üzünçlü bir görüntüsüne  

Camcının cam kesmesine, dülgerin rende tutmasına  

Öyle bir cıgara yakımına, birinin gazoz açmasına  

Minibüslerine, gecekondularına  

Hasretine, yalanına benzer

Anısı işsizliktir

Acısı bilincidir

Bıçağı gözyaşlarıdır kurumakta olan

Gülemiyorsun ya, gülmek

Bir halk gülüyorsa gülmektir

Ne kadar benziyoruz Türkiye'ye Ahmet Abi.

Bir güzel kadeh tutuşun vardı eskiden

Dirseğin iskemleye dayalı

-- Bir vakitler gökyüzüne dayalı, derdim ben --

Cıgara paketinde yazılar resimler

Resimler: cezaevleri

Resimler: özlem

Resimler: eskidenberi

Ve bir kaşın yukarı kalkık

Sevmen acele

Dostluğun çabuk

Bakıyorum da simdi

O kadeh bir küfür gibi duruyor elinde.

Ve zaman dediğimiz nedir ki Ahmet Abi

Biz eskiden seninle

İstasyonları dolaşırdık bir bir

O zamanlar Malatya kokardı istasyonlar

Nazilli kokardı

Ve yağmurdan ıslandıkça Edirne postası

Kıl gibi ince İstanbul yağmurunun altında

Esmer bir kadın sevmiş gibi olurdun sen

Kadının ütülü patiskalardan bir teni

Upuzun boynu

Kirpikleri

Ve sana Ahmet Abi

uzaktan uzaktan domates peynir keserdi sanki

Sofranı kurardı

Elini bir suya koyar gibi kalbinden akana koyardı

Cezaevlerine düşsen cıgaranı getirirdi

Çocuklar doğururdu

Ve o çocukların dünyayı düzeltecek ellerini işlerdi bir dantel gibi

O çocuklar büyüyecek

O çocuklar büyüyecek

O çocuklar...

Bilmezlikten gelme Ahmet Abi

Umudu dürt

Umutsuzluğu yatıştır

Diyeceğim şu ki

Yok olan bir şeylere benzerdi o zaman trenler

Oysa o kadar kullanışlı ki şimdi

Hayalsiz yaşıyoruz nerdeyse

Çocuklar, kadınlar, erkekler

Trenler tıklım tıklım

Trenler cepheye giden trenler gibi

İşçiler

Almanya yolcusu işçiler

Kadınlar

Kimi yolcu, kimi gurbet bekçisi

Ellerinde bavullar, fileler

Kolonyalar, su şişeleri, paketler

Onlar ki, hepsi

Bir tutsak ağaç gibi yanlış yerlere büyüyenler

Ah güzel Ahmet Abim benim

Gördün mü bak

Dağılmış pazar yerlerine benziyor şimdi istasyonlar

Ve dağılmış pazar yerlerine memleket

Gelmiyor içimden hüzünlenmek bile

Gelse de

Öyle sürekli değil

Bir caz müziği gibi gelip geçiyor hüzün

O kadar çabuk

O kadar kısa

İşte o kadar.

Ahmet Abi, güzelim, bir mendil niye kanar

Diş değil, tırnak değil, bir mendil niye kanar

Mendilimde kan sesleri.

Edip Cansever

Güzeli Kurtarmak

İki direk arasındaki çizgi, top sınırı geçti mi gol diyorlar

ömrün ne kadarında acı çekersek yaşadı sayıyorlar

künhüne varınca yaşamın, an boş anılar boş

her şey insanın içinde, yâr da yara da senden içre

her sevinç başka birinin gözyaşı kamburumuzda

Yaşamak sanki bir defteri yarım bırakmak için başlamak

hepinizi rüyanıza girecek bir meleğin sevinciyle uyuttular

oysa ölüm hiç bitmeyecek bir uyanma hâli değil mi?

beyaza ölüm yazıyorlar oysa ten ve tin rengi siyah

aşkın giysisi çıplak, yaranın İlacı kabuk bağlamak

Gece üzerimde bir perde, ben sadece şiire inandım

benim amentülerim hep belagat dilinde

aslında her doğum ölüme uzanacak bir nefes çılgınlığı

debisi yüksek bir ırmağa benziyor içim

yaralanmak estetik bir çirkinlik sayılır mı?

Zayıfım, kırılganım, fersudeyim güzeli kurtaralım

Serap Aslı Araklı, Madenler, 18 Temmuz 2024

Resim: Rukiye Garip, Suluboya 56x76 cm

Nataşa

1.

Nasıl ki

Bir ana ceylan

Vurulmuş yavrusuna

İçten yanıyorsa

Ve nasıl ki

Teksas'lı bir kız

Almanya'da öleni

İstanbul'da arıyorsa

İşte öylesine..

Beyaz yeleli

Bir atın sırtında

Gece demeden

Gündüz demeden

Durmadan dinlenmeden

Koşarak

Azgın denizlerdeki

Kudurmuş dalgalar gibi

Coşarak

Kokladığın her çiçeği

Yaprak yaprak

Bastığın her adım toprağı

Parmak parmak

Dolaşarak

Bir gün ben de seni aramaya çıkacağım Nataşa!

Seni kaybettiğim dünyada

Bulmak istemiyorum

Geçtiğim yollardaki bütün aynaları

Ters kapattım

O her köşe başında

Tüm insanlardan sakladığım

Hatıralardan

Birer yıldız yaptım

Ve onları

Bilmediğim bir dünyanın

Göklerine astım

Tut ki

Yirmialtıncı asırda

Merih'te

Yahut

Otuzsekizinci asırda

Uranus'ta

Yahut

Zaman adlı çizginin

Bir x noktasında

O her köşe başından

Çekip çıkardığım

Ellerimle göklerine

Pençe pençe

Yıldızlara astığım

Dünyadayız.

Orada

Ne meyhane tezgahlarında

Mumlar gibi yanıp tutuşunların

Gönül yarası

Ne yalın ayak başı kabak

Sokakta dilenenlerin

Ekmek davası

Ve ne de

Kana susamış insanların

Ölüm kavgası..

Her köşe başında bir çeşme

Her çeşmeden

Oluk oluk akan sular

Ve suların başında

Hep bir ağızdan

İpek bir yumak sarar gibi

Türkü söyleyen kızlar..

Ne Neron

Ne Sezar

Ne Hitler

Ne Mussolini

Ne Hiroşima

Na-ta-şa......

Dokuz gezegenin

Onuncusu

Kardeş kavgasının

En sonuncusu

Öylesine bir dünya ki bu

Ne İsa'nın oniki havarisi

Ne Muhammed'in dört halifesi

Çözemedi

Çözemedi

Bunun ne demek 

Olduğunu..

2.

Tüm ışıkları söndürdüler

Birer birer

Tüm çeşmelere

Kilit vurdular

Güneşi hapsettiler

Ve seni

Yıldızların karanlığında

Yaşamaya 

Tutsak ettiler.

Sen ki

Burjuva züppeleri nezdinde

Salonları süsleyen

Bir gül

Ve proleter sınıfından

Bir emekçisin

İstesen

Senin için

Sönen mumlar birer birer

Yanabilir

Kilit vurulmuş çeşmeler

Gürül gürül

Akabilir

Akvaryumlu meyhanelerde

Zümrüt yeşili gözlerine

Şiirler okunur

Ve Adalar'da

Türküler yakılır

Altın saçlarına

Ben 

Jandarma dipçiklerinin

Meydanlarında şaha kalktığı

Sokakları

Barut ve ölüm kokularının

Sardığı

Bir sonbahar akşamında

Üç kurşun sesiyle doğdum.

Senin için

Doktor-hastabakıcı

Ebe-hemşire

Yahut suyla ekmek

Ne ise

Benim için 

Sehpa ve ölüm

Barut ve ateş

Yahut kavga

O'dur

Ve kavgasız geçen günlerimin neşesi yoktur.

Yasamızda 

Akvaryumlu meyhanelerde

Zümrüt yeşili gözlerine

Türkü yakmak yok

Biz çoktan erittik

Yüreklerimizin çelik potasında

Sütun bacaklı kızların 

Gözbebeklerini

Yasamızda

Kilit vurulmuş

Yasak kapıları

Kırmak yok

Açmak var

Suları 

Gürül gürül

Akıtmak var

Ve tüm insanları

İnsanca yaşatmak var.

Yasamızda

Kan

Barut

Ateş

Ölüm

Yok

Olmayacak

Özgürlük ve kardeşlik var.

Ve düşün ki

Seni

Yıldızların karanlığında

Yaşamaya tutsak ettiler

Ve sen

Siyahın ne kadar siyah

Beyazın ne kadar beyaz

Olduğunu

Görmeden öleceksin

Oysa ki ben

Güneş aydınlığını gördüm

Güneşin hapsedildiği yeri biliyorum.

Hazır ol

Ordu ordu

Bölük bölük

Teker teker

Geliyorum.

Bu

Ne benim sana 

Tepeden inme bir emrim

Ve ne de

Ayaklarına kapanıp ağladığım

Bir yalvarışımdır

Bu

Eğilmez başların

Bükülmez bileklerin

Yani tarihin

Durdurulmaz emridir.

Necati Siyahkan

Necati Siyahkan'ın Ardından...

Nataşa’nın yazarı kendi isteğiyle ayrıldı aramızdan

Yirmi yılı geçti. Necati Siyahkan bir akşamüstü kitapevine geldi. Tedirgindi. Çay, sigara muhabbetinden sonra anlatmaya başladı.

"Dost" dedi, "önüne gelen bizim şiiri okuyor ama, adımızı söyleyen yok. Geçenlerde yine öyle bir toplantıda mikrofonu eline geçiren bir delikanlı "Nataşa" şiirimi baştan sona gümbür gümbür okudu. Salon alkıştan inledi. "Yahu bu şiir kimin?" diye kimse merak edip sormadığı gibi, okuyan arkadaş da usulen ve nezaketen adımı bile söylemedi. Çocuk haklıydı belki, okuduğu şiiri kimin yazdığını bile bilmeyebilirdi. Buna benzer karşılaştığım olay beşi altıyı buldu. Şimdilik elden ele, dilden dile dolaşan bu şiirin altına yarın birisi imzasını atıp yayınlasa ben ne yapabilirim? Doğrusu ağrıma gidiyor artık.

“Peki ne yapmamı istersin Neco?” dedim.

“Acaba" diyorum bir kitap mı çıkarsak?”

“Olabilir” dedim, ”Ancak Nataşa’nın dışında yeteri kadar şiirin var mı?”

“Çıkar o kadar canım” dedi.

Nataşa adlı şiir kitabının oluşum serüveni böyle başladı.

Kapağını değerli karikatürcü dostumuz Nezih Danyal’ın çizdiği Nataşa, sonunda gün ışığına çıktı. Sanırım 1986 ya da 1987 yılıydı. Artık arkadaşımızın Nataşa şiirini kimse gürültüye getirip üstüne geçiremezdi.

***

Yüz seksen altı mısralık Nataşa şiiri, özellikle Necati’nin berrak ve gür sesinde etkili, hatta kışkırtıcı oluyordu. Nâzım’dan ve öbür toplumcu şairlerden epeyce esinlenen bu destan/şiirde Nataşa sözcüğü sadece bir kez geçiyordu. Bu şiirde emek, iyilik ve temizlikle eş tutulup yüceltilen Nataşa adı, ne gariptir, 1990’larda birtakım tatsız ve uygunsuz rolleri çağrıştıran bir imgeye dönüştürüldü ülkemizde.

Nataşa yetmişli yıllarda, özellikle Güneydoğulu gençlerin yoğun bulunduğu mahallerde bir vesile yaratıp düzenlenen gece ve gündüzlerde Necati Siyahkan’ın bu şiiri fişek gibi ses getiriyordu.

***

1959 yılının sonlarına doğru, elliye yakın aydın, ağır bir suçlamayla, İstanbul’dan ve Güneydoğu’dan derdest edilip İstanbul'da Harbiye Tutukevi’ne konuldu.

Dört beş yıl tutuklu/tutuksuz devam eden yargılamanın sonunda, sanıkların neredeyse hepsi yattıklarıyla kalır. Bunlardan ilerde milletvekili, bakan vb. olanlar vardır. Literatürde bu ünlü davanın adı, başlangıçtaki sayısından ötürü 49’lar diye geçer. Şairimiz Necati Siyahkan (Siverek 1938-Ankara 2007) henüz yirmi bir yaşında ve İstanbul Hukuk Fakültesi’nde öğrenci iken, o da 49’lardan biri olarak tutuklanıp yargılanır, sonunda beraat eder.

***

Fakülteyi bitirdikten sonra memleketi Siverek’e dönerek avukatlık yapmaya başlayan Necati Siyahkan, o sıralar Güneydoğu’ya açılan Türkiye İşçi Partisi’nin burada örgütlenmesinde ön ayak oldu. Daha sonra da ilçe başkanlığı görevini üstlendi.

Necati, yıllar sonra özel ve genel sorunlarından yoruldu. Ankara’ya geldi. Bir ara yolunu Akdeniz kıyısına düşürdü; bir arayış içindeydi. Sözü sohbeti kadar, sofra adabı da kendine yaraşır düzeydeydi. Son yıllarda zaman zaman aynı ya da komşu masalarda kadeh kaldırdık.

Burada olmayan dostlar için. Üstündekiler her zaman tiril tirildi. Zevkli olduğu kadar özenliydi de. En son Behice Boran’ın Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde düzenlenen anma gecesinde birlikte olduk.

O geceden sonra Necati dostumla bir iki kez daha karşılaştığımı anımsadım şimdi. Yaşamdan, yaşamın tatlarından artık keyif almadığını hissediyordum ve bu bana hüzün veriyordu.

Bir gün, gazetede partili arkadaşlarının verdiği ilanı okuyunca, ne saklayayım, fazla şaşırmadım. Ama çok üzüldüm.

* Nataşa, Necati Siyahkan’ın Şiirleri, Fırat Yayınları, Ağustos 1990 (3. baskı), İstanbul.

* 49'lar Dosyası, Naci Kutlay, Fırat Yayınları, Kasım 1994 (1. baskı), İstanbul.

Remzi İnanç, Evrensel Gazetesi, 13 Mayıs 2007