Her Gidenden Bir Şeyler Kalır

okul dönüşlerinden hatırlarım,

dış kapı eşiklerinde

kucağına çöreklenmiş yetim bir ikindiyi

okşardı bakışların

biraz

bakışlarından kaldı bana

biraz da

ikindi kaldım senden sonra

külüstür bir minibüsle

Bafra Ovası'ndan geçtiğimiz o akşam

(sen yanımda uyuyordun,

mintanın, mayıstan kalma yağmur kokuyordu)

traktör kasalarına doluşan

tütün işçilerine gülümsemiştik uyandığında

biraz

gülüşlerinden kaldı bana

biraz da

mayıs kaldım senden sonra

Orhan Köksalan

Fotoğraf: Orhan Köksalan, Yalnız Ağaçlar Yalnız İnsanlar

Gittin

Gittin/camlar kırıldı

Gökyüzünde çarmıha gerildi yıldızlar

Sözcükler mahzundu.

Bu yük çok ağır hayatın kollarında

Ve çok küçük anlarda

Saklı, yenik, ezik ve kırgın

Nasıl taşınır bu yük

Ağır ve kötü bir ur

Her gün tıkarken hayatın atardamarını

Sensiz/nasıl bulunur izi kaybolmuş bir yol.

Gittin/bu şehir şimdi

Terkedilmiş bir köy, harabe

Bir mumun son alevinde.

Dağınık yataklara benzeyen odalarda

Ölüm kokuyor ajanslar, açlık, çığlık, cinnet

İz düşümü bir deli gözün

Ki o tutmuş ucundan, küfre dönük her sözün

Zaman, dönüp dolaşıp

Aynı yerde biriktiriyorken kirli kanını

Sensiz/ışığı firar geceler nasıl biter

Gittin/yabanıl bir hasret takvimlerde

Yaralı gözlerin düşer yollarıma

Alır basarım dudaklarıma

Ne zaman ölümü düşünsem

Ellerin ateş olup düşüyor ellerime

Sesim bir yenilgiden dönüyor

Saçımın her telinde

Yanlış bir işgal

– gözlerimde sızı-

Sensiz/depremlerde dünya. Nasıl döner.

Gittin/bütün asmalar bağ bozumunda şimdi

Tek bir gül diktim toprağa

Gülü boyuyoruz çocuklarla

Sen giderken de yanıyordu yıldızlar

Bir bardak çay avuçlarımızda

Bölüşüyorduk cinneti. Dağlanırken

Gözpınarlarımızdaki yaş

Bu yük çok ağır kollarımda.

Yüzümü camlara dayıyorum

Yüzüm yitiyor. Yüzümü bulamıyorum

Sensiz/nasıl çıkılır hayatın çukurundan

Gittin/Ankara yağmur ışıdı

Kil rengi bir ay gözlerinden çatırdadı

Hecenin bütün tonları ağladı.

Kitaplarıma da yasak koydum artık

İçli bir rapsodi gibi hayat anlatmayın

Suskuya inat bir eylem yapacağım

Yenilgilerini diyorum yaşanmışlığın

Kızılay meydanında yakacağım

Çoğalacağım… çoğalacağım… çoğalacağım

Tabansız bir dünyayı yok ederken

Sensiz/bu zafer nasıl kutsanır…

Gittin/ıssız duvarları okşadım usulca

Bir kuş geçti içimden bozkıra

Kefilim şimdi gecenin bütün suçlarına

Bir haritalara gökkuşağı çizerdik

Maskelerdik buza kesmiş her bir sabahı

Kırağılar çiçeklenirdi dağ başlarında

Renklerinden hasret armağandı analara

Ki o çocuklar:

Ömürsüz hayata dönük yüreklerin deseniydi

Gülüşlerini öper

Arındırırdık onlarla gövdelerimizi

Sensiz/nasıl takılır saçlarım bulutlara

Gittin/biliyorum dönüşünden tanıyacağım

Yaşanmamış düşler benim yanılgım olsun

Çığlık, deprem; cinnet: biraz durun

Ah çarpan bir yüreğin gezgin acıları

Usta alıcı-toy satıcı

Koşturuyor şimdi atını kavuşmalara

Bıçağın ucunda bilenirken hayat

Dedindi "Hezaren çiçeğini tanır mısın?

Güzeliğinde zehir yazgılı"

Her güzellik bedeliyle (mi) gelir?

Ödenir aşkın da bedeli…

Selma Ağabeyoğlu (1952 - 18 Aralık 2009)

Gölge

Sarı bir sabıra bakar insan bazen

Sarı bir sabır ne kadar insansa.

 

İnsan bazen zeytinlere gider

Atları doyurur, perdeyi eller.

 

Bazen olur bir dilin de öldüğü

Karıncanın güldüğü bazen olur.

 

Bir sözcük diğerini gider bulur

Kabuğuna çekilir ceviz

Bir böcek sesini birden unutur.

 

Akşam gizliden arka bahçede

Arka bahçede gizliden

Bir sonsuz büyür durur.

 

Bizim değil gölgelerindir dünya..

Gonca Özmen, Bile İsteye, Kırmızı Kedi Yayınevi

Kimim Ben

Başım yıldızlarla çarpışır

Ayaklarım dağların doruklarındadır

Evrensel yaşamın kıyılarında,

Derin vadilerinde gezinir parmak uçlarım

Derinlere, yaşamın asli özüne iskandil eder ellerim

Mukadderatın çakıl taşlarıyla oynarım.

Binlerce kez cehennemlere gidip döndüm

Cennetin her köşesini tanırım,

        Tanrıyla düşüp kalktığımdan.

Kanla su gibi oynar, dehşete şapka çıkarttırırım.

Aşinayım çoktan güzelliği yakalamanın tutkusuna

Dahası "uzak dur" diye yasaklanan her şeyin tümüne

İnsanoğlunun müthiş isyanına.

Benim adım gerçek’tir;

Ben evrenin ele geçirilmez tek esiriyim.

Carl Sandburg (1878 - 1967)

Çeviri: Bülent Kumral

Fal

1/

Öyle ucuz bir kahve fincanı mı dünya

telvesinde hep uzun yolculukların okunduğu

ya da

kısmeti karanlığa demirlenmiş söz?

2/

İyi de

araya mı gitti bunca söz

onca şiir

ve kılıç

sallaması yorgun atlının?

3/

Nabzı atıyor inceden hâlâ

ucuz fincanda kuruyan telvenin.

4/

Birden

kısmetimde yeşeriyor uçurtmam.

Nazım Mutlu, Ağustos 1994

(Yaşadığım, Öğretmen Dünyası Yayınları, S.65)

Resim: Ali Avni Çelebi (1904-1993),  Uçurtma Uçuran Çocuk

Kaldırım Felsefesi

Ruhumu satıyordum

Kimliksizler bulvarında

Kayıp aşkları yazıyordu şair

Ve yağmur yağıyordu teneke mahallesinde

Akşamüstü, vakitlerden bir vakit;

Felsefesi pas akıtıyordu sokakların.

Ocakta dumanı sönmekte iki köz

Kanayan bir tek söz

Yalazında sarılı gölgesi yalanların.

Anın dilini sordum

İki ucundayız askıda salınmanın

Diğer yanda yalnızlığım.

Çarelerden çare kayıp,

Üşüyordu duvarlarım...

Daha sabaha çok!

"Neyin var?" Dedi kadın!

Üç kız bir vale dedi ruhum;

"Ben de sordum, cevaplayamadım" dedim.

Elini açtı kadın;

Yine kaybedendim...

Mehmet Ali Canikli, 21.11.2015

Gece Yarası, İzan Yayınları, S.26

Somali Mardin

en son yağmurdan ve sünnet düğünlerimizden bu yana

kabilemizin üzerinden, çocuklarımızın ölümüne inanmak türü

                                      kayıtsız ve doğaçlama bir sürgün geçti

alize esiyordu...

ömrüm

yine kara ırkların cumaya dönük yüzlerinde

               seni yadsıyan bir gerçek gibi kol geziyor ölüm

ve bir ihaneti kanıtlarcasına kuma karışıyor

                                                    yerli kılavuzun talihsiz kanı

"gergefe gelirken bütün hayat bilimlerimiz

biz bir köleyi bile doyuramıyoruz, o sabrediyor

                                          sabredecek insanı doğuracak ruhu

şeytanı çöle gömecek ve ormanlaştıracak buraları"

tarihi yazıdan eskidir, yazıyı bilmez ve denizi asla törelerimizin

                                                                   buyurduğu en büyük zûl

katliamdan sonra kadına konuşmama kefareti

katliamı ve sürgünü kim emretmiş

                           ve bunların üzerinden zaman nice geçmiştir

tanrım sen konuş

bir tüfek harbisi gibi namluda gidip gelen

ve bilgece

           ve bir hayli utangaç geçen

                                       şu genç ömrümüzün

denizi göreceği nereden bellidir

oysa bugün bir tek söz

                            siyahi bir hikmet söylemenin yeridir

ömrüm.

Oktay Taftalı, 1961

(Sombahar Dergisi Sayı:15, Ocak-Şubat 1993)

Otopsi

                Orhan Veli'ye ağıt

Morgda açılınca kafatası

Doktor beyler beyin gördüler

İndirince tenkafesine neşteri

Doktor beyler yürek gördüler

Yürekte ne gördüler dersiniz

Yürekte memleket gördüler

Dünya gördüler

Bir de dost gördüler

Ama bu işte doktor beyler

Doğrusu geç kaldılar

Çok geç kaldılar

Halim Şefik Güzelson

Yırtık Harita

anne sökelim bu kazağı

dalında kurumuş erikler gibi üstümde

gelgit büyütüyor saksılarım yeter!

anne,

beni çığlık kurslarına gönder

dışarı çıkınca pencereden

ancak kendisine bıçak çeken ben,

kırmak istiyorum

otuz kupona alınmış porselenleri

ve yollara sermek,

balkonları tekmeleyen kibirli halıları

ama en çok,

taramak, uzun bahar şarkılarıyla

saçlarını töreye kaptıran kadınları

içeri bakınca,

uyku/bölen, sağa sola çekiştiren

iki küçük kız çıkıyor ceplerimden

biri topluyor eteğini

biri koşuyor denize girmeye,

anne,

aşktan daha çok uğraştım

aşkımı gizlemeye

sandığı devirdim şimdi, kumbaramı dağıttım

değdirdim sözcükleri

çekinerek ateşe

elime verdiğiniz harita paramparça

bardakları kırdım anne,

artık korkma!..

Özlem Tezcan Dertsiz

Üç Nar Ağacı, Meşe Kitaplığı, 1.basım, Mayıs 2024

Recep

Aylardan temmuz muydu ağustos mu bilmiyorum

Babalar harlı bir akşam taşıyordu evlere

Aylardan temmuz muydu ağustos mu bilmiyorum

Dediler faytoncu Recep'i duydunuz mu

Herkes bahçede sokakta damda

Adana dediğin bir büyük uğultu

Her gece aynı karabasanı sayıklamada

Her gece aynı urba içinde gerinir

Ne geleni ne gideni umursamada

Artık kim parlatırsa parlatsın koşumları

Kim ünlerse ünlesin kırbacı şaklatıp

Deh bre şahinlerim

Bre burcuna sürttüğümün gurbeti

Ne veraset ilamı telaşı

Ne iri puntolu ilanlar basında

Şimdi avluda bir çift öksüz beygir

Ve ceylan bakışlı bir oğlan

Mahşerin kapısında

Ruhi Göktekin, Sobe, Barış Gazetesi Yayınları, S.72-73

Candide (ya da İyimserlik)

    (...) Cacambo, konukevinin sahibine, kendisini şaşkınlığa düşüren, merak ettiği şeylerin hepsini açıkladı; o da ona, ''Ben çok bilgisizim ama bundan da hiç yakınmıyorum; burada saraydan çıkmış bir yaşlı adam var; o, ülkemizin en bilgin, en cana yakın adamıdır" dedi. Cacambo'yu hemen o yaşlı adamın yanına götürdü. Candide artık ikinci derece bir rol oynuyor,uşağının arkasından gidiyordu. Çok basit bir eve girdiler; çünkü kapısı ancak gümüşten, odaların tavanları ise altındandı; ama o kadar zevkle işlenmişti ki en zengin tavanlar bile bunlardan üstün olamazdı. Bekleme odası gerçek zümrüt ya da yakutla işlenmişti; her şeyde görülen uyum bu aşırı yalınlığı gözlerden gizliyordu.

    Yaşlı adam, iki yabancıyı, sinek kuşu tüylerinden yastıklarla kaplı bir sedirde kabul etti; onlara elmas kadehler içinde içkiler sundu; ondan sonra da şu sözlerle meraklarını giderdi:

    "Yetmiş iki yaşımdayım; kralın seyisi olan rahmetli babamdan, Peru'da tanık olduğu hayret verici ayaklanmaları dinledim. Bulunduğumuz ülke, buradan, dünyanın bir bölümünü istila etmek için çıkan, sonunda İspanyollar tarafından yok edilen İnkaların eski yurdudur. Bu ailenin anayurtta kalan hükümdarları daha akıllı çıktılar; milletin rızasını aldıktan sonra, küçük ülkemizden hiç kimsenin dışarı çıkmaması için emir verdiler; işte saflığımızı ve zenginliğimizi korumamızı sağlayan da bu oldu. İspanyolların bu ülke hakkında kesin bir bilgileri yoktur; buraya Eldorado adını verdiler; hatta Chevalier Raleigh (34) adında bir İngiliz, aşağı yukarı yüz yıl önce buralara kadar gelebilmişti; fakat yanaşılmaz kayalar ve uçurumlarla çevrilmiş olduğumuzdan, toprağımızın çakıllarıyla çamurunu anlaşılmaz bir hırsla arayan, bunları elde etmek için de en son bireyimize kadar bizi öldürmeyi göze alan Avrupa milletlerinin yırtıcılığından şimdiye kadar kurtulduk." (...)

Voltaire, Candide, Cumhuriyet Dünya Klasikleri, S.71-72

Çeviri: Fehmi Baldaş

İyimserlik içinde yaşamını sürdüren genç Candide, bir gönül meselesi yüzünden Baron de Thunder-ten-tronckh’un şatosundan kovulunca, iyimser akıl hocası Pangloss ve karamsar filozof Martin’le uzun bir yolculuğa çıkar. Yolları Paris’ten El Dorado’ya, Paraguay’dan Türkiye’ye ve daha pek çok gizemli diyara düşen üçlü, yolculuk boyunca tanıştıkları köylüler, hükümdarlar, tüccarlar ve daha pek çok farklı insandan yaşama dair öğretiler topladıkları uzun bir maceraya atılır. 

İnsan İnsandır İşte Bunun İçin

Dürüstlük vardır yoksullukta

        Başını dimdik tutar, işte bunun için;

Korkak köle mi- geçer gideriz yanından,

        Yoksulluğu seçeriz, işte bunun için!

Hep bunun için, işte bunun için,

        Emeklerimiz boşa gider, işte bunun için;

Nedir rütbe, paranın üstünde damgadan başka,

        İnsan iyidir, işte hep bunun için.

Neden yeriz evde yoksul aşımızı,

        Boz giysilere bürünürüz, hep bunun için?

Verin aptallara ipeklerini, soylulara içkilerini,

        İnsan insandır, işte bunun için,

Bunun için, işte hep bunun için,

        Yaldızları parıldar üstlerinde, işte bunun için,

Dürüst insan, yoksulluğa batmış olsa da,

        Kralıdır tüm insanların, işte bunun için.

Görüyorum şu genç adamı lord denen,

        Kurumlanıyor, yukardan bakıyor, bunun için,

Yüzlercesi tapsa da onun bir tek sözüne,

        Aptalın tekidir o, işte bunun için,

Bunun için, işte hep bunun için,

        Kuşakları, yaldızlı nişanları, hep bunun için.

Bağımsız düşünceleri olan insansa

        Bakar, gülüp geçer ona, işte bunun için.

Prens dediğin nişanlar kuşanıp şövalye olabilir,

        Bir marki, bir dük bile, işte hep bunun için,

Ama dürüst adam üstündür ona gücüyle

        Dürüstlükten vazgeçmez, işte bunun için,

İşte bunun için, hep bunun için

        Onların bütün kibirleri ve her şeyi.

Sağduyunun gücü ve yiğitliğin gururu

        Üstündedir tüm rütbelerin, işte bunun için.

Öyleyse haydi, dua edelim de gelsin,

        (Gelecektir zaten hepimiz için,)

Akıl ve Değer, tüm yeryüzünde,

        Taşıyacaktır ödülü ve her şeyi,

Bunun için, işte hep bunun için,

        Gelecektir bunlar yakında, hepimiz için.

Dünyanın dört yanında insan insanın,

        Kardeşi olacaktır, işte bunun için.

Robert Burns

Resim: Michael Corr