Barak Tarzında Keder

                Sıcak bir kış getir bana

                    uykumda sarılmam için

                                        Ülkü Tamer

Sen Agamennon de Ülkü abim

ben Nurdağı diyeceğim

bir dağ yüreğinin inleyişiyle

Arapoğlu barağı söyleyeceğim

Allah vergisi Antepli sesimle

Rakı içmek seninle Alleben'de

bir kumrunun kanadına güzellik çizmek

sonra o güzelliği aşk avazıyla bağırmak

dağın değil de bir gölün dibindeki sıcaklığı duymak

gerçek deprem bu olsa gerek: şiir gibi ağlamak

Ah! Bir dağı bir dağa çarpmak baraktır Antep'te

sahi, mecnun derler Antep'te çakılıp kalana

Onat abiden duymuştum her Antepli biraz delidir

hele söyle Ülkü abim bizden biri miydi Nakıp Ali

göğün mor pelerinini Paris'e ilk kim götürdü

Aşkta ne usta ne çırak olabildim sizler sayesinde

Antep'i gördüm göreli iki gözümde aynı yalan

belki bir barak daha söyler de

bir ırmağın yasına uyar ölürüm

Yeşilçam jönü bir Antepli gibi!

Hüseyin Alemdar, Yeşilçam, 2 Şubat 2024

Anam Çaput Bağlar Gül Dalına

bir ardıç bir sedir bir sıra

                              Karaağa'da

ve üstü nehirler örtülü okul duvarları

yıkık dökük hatıralarıyla karşımda

el yazılarının izi kalmış

    alfabe sökemeyen çocukların kara tahtada

hiçbir şeyin sonu gelmemişti oysa daha

derin derin dağları soluyan babamın

sureti düşüyor sulara

ne de çok benziyor bana oysa

Karaağa'da bir ardıç bir sedir bir sıra

Üstü nehirler örtülü okul duvarları

yıkık dökük hatıralarıyla karşımda

Ötelerde helva karıyor bir ana

Yoksul ocağının başında

Evladının yüzündeki ölü kuşlara

Kuru dallar atıyor yanan ocağın altına

Salınıyor ince çayırlar son defa

boşlukta

Karaağa'da bir ardıç bir sedir sıra

    Kış denizlerini sağıyor yoksulluk

    bir daha bir daha

    karatahtada ölü kuşlar

    yağıyor kanlı çarşaflara

    ve düşlerini yuğuyor bir çocuk

    kara sularda

    gerdek kanıyla

    Çocukluğunu bozan muhtar imam baba

    ve ilk gecenin acısıyla

    yuğuyor düşlerini çığlık çığlığa

    Analar ağıt düzüyor yazmanın karasına

    Karaağa'da

    Bir ardıç bir sedir sıra

Sararan kuru bir yaprak gibi salınıyor

Çocukluğum ardıç dalında

-Ak mintan

Kirli yaşmak

Yırtık urba-

Karağa'da

ilk gecenin acısıyla

    Ve boynuna doladığı gerdek çarşafıyla

    Salınıyor kız çocukları yurdumda

ölü kuş sesleri çığlık çığlığa

    kara tahtada

    bir ana çaput bağlar gül dalına

    uzaklarda

    analar çaput bağlar gül dalına

                                    yurdumda

Gülden Mahmud

Resim: Martiros Saryan (1880-1972)

Güzdeyiş

arka bahçede o gece yarısı

rüzgârın ince nemli şarkısı

yüreğe yerleşirken kırık eğri

düşen yaprakta gizliydi çehremiz

aşkın kırkyamasıyız biz

mahcup bir eylül duruyor karşıda

mahcup bir eylül öylece orada

güneşi biriktiren çiçeğin su bilgisi

yazdan kalma anılar sarısında kimsesiz

aşkın kör kamasıyız biz

tam da bu zamanlarda bu zamanlarda işte

sınandı ipek çelik’ten bir eşikte

izmir’in ayrı duran iki yakası gibi

birleşemeyeceğini bildiğimiz ellerimiz

küskün son yaz sonrası gölgeli ve dilsiz

aşkın yüz karasıyız biz

aşkın güz yarası ...

Emel Nişlioğlu

Fotoğraf: Ann Cutting

Helin ve Mavi Şehir...

                  anısına taşkın sevgiyle...

kim söylüyor ki büyüdüğümüzü

uyuyan gül uyuyan gül

yarın kaldıracağım seni

hisset!..

açmak kırmızıyı dünyaya, farz bize!

açtıkça sen bir asrın insanlaşması 

ovaya çözüyorum gülüşünden yayılan sırları

inanılır bir maviye

imkânlı bir sevgiye

doğmuşsun! su ve çayır nasılsa öyle

bolluğu bereketi saçmışsın her yaklaşana her soluyana...

bir kepenk çekildi yukarıya

sonsuzluğa...

arda kalmış yolu soruyorsun

bir suya çarpıyor aranıyor yine çarpıyor çölde balık

bir kuş uçuyor denizi düşünüp elinden kaçıyor

o menekşe gözler yine 

dupduru 

o güneşli gülüş

ıpışık...

ey üstümüzdeki hüzün bulutu

ey sabırda saklı yağmur 

artık biliyorum 

eller erişemeyecek eşikte bekleşen dünyaya...

sendin pes etmeyen bu siyahî demde

inatla varıp suya derin derin nefesleyen

ağıtı. bir hekim büyüsüyle iyileştiren zamanı...

bu düş’ün bir uykuda geçtiğini anladım ve uyandıramadım 

kendimi

acının oltasında asılı vedanın ağır güllesi

nefesim kesilir ve çekemem

bedenim salınır ve gidemem

sezildi suyun yanıtı akıntıya ters

bir hakiki kıvrım seninki

kimsede olmayan

bir duru sevinç

biz ise buradayız yenişemeyen çokluk!

kar altında sürgün veriyor ağaçlar 

 Stockholm’ün baharında

çiçek açıyorlar özlerini ama gizleyerek becerilerini

ve ayaza karşı bir sevgiden diğerine cesaretle 

 çoğalmakta «sen» suretleri.

kıvrılan akan kıvrılan

tüm sıfatların kuş yuvası 

bezenmiş şair çiçeği

ve hercai bir menekşelik

yolunda sarıçiğdem yorgunu uzun kalabalık

ve işte 

güneş kar boran

hepsi Nisan’da bahar 

karışığız bugün hercailiğin kadar…

yürüdük

yürüdük bugün Yarva’da

kucağımızda sahici bir mevsim

vardık biz, açamamıştık gülümüzü henüz 

 oluşun sancısına

şimdinin anlam deneyi

öteki için yalınlaşmanın sevinci...

ağırla beni menekşe gözlüm

ağırla beni kuş yuvam

kıvrılan akan kıvrılan

tüm suretlerinle ağırla...

derleniş izleri uğrakların bedensiz bir saflıkta 

not düştüğün 

taç yapraklarımı, üstelik bezenmişlerken 

en verimli kırmızıya 

beklentisiz ve usulca bırakmam için

uzak durdun onlardan kusura kalmasınlar

alengirli oyuncular

isimlerinden söz ettirmiş pek mühim maskeliler

tanrıların hayalleri için kahramanlaşanlar

kibrin yıkıcılığı

ve sahtenin saltanatı

bil ki Helin’im

bil ki kuş yuvam

mavi şehre

sana gelmek için onca bedensizlik...

gülüşündeki anlam düşüyor aklıma direnişteki 

 Aşk’a mazhar her adımda

yarınlara, hepsi bu

ve tek kulaçla

herkes saflaşıyor mavi kıvrımlarında

sen tözleşirken derin sulara

herkes biliyor insan nasıl insan kalır 

bir içtenlikte bin diriliş vardır kan nasıl da 

 kardeş kalır

sana kalansa

bir kelebek ömrü

yediveren

ve hiç susmayan 

o titreşimli koza

Berivan Burkay Kaya, 20 Nisan 2017

A Be Ce

Güzelliğini düşün bir

İnci gibi harflerin

Kuş tüyü, kamış, ağaç ya da divitin

Ucunda a be ce...

Kıvraklığını düşün dilin

Akarsuyun, ay ışığının

Yapraklarla oynaşan yelin

Dağılan köpüğün

Saçılan dantelin

Şiirin, öykünün, denemenin

Sıcaklığını düşün

Bir sevda öpücüğü

Dost eli

Kimi zaman kıvrak, şen

Kimi zaman kederli

Saran, sürükleyen düşüncenin

Tutkulu, candan, yürekten

Ak kağıda kara oya

Balçığa, mermere, zamana işlenen

A be ce...

Kemal Burkay

Fotoğraf: Nanne Springer, Land In Between

Köy Enstitüleri

Onlar,

Köy çocuklarıydı

Kurumuş çalılar gibiydiler bozkırda.

Kavrulmuş ekinler gibiydiler.

Geldiler,

Yalın ayakları

Ve

Yırtık mintanlarıyla geldiler,

Gönen’e, Aksu’ya, Kepirtepe’ye.

Ezilmiş, sömürülmüş, horlanmış

Ve

Unutulmuştular bin yıldır.

Ferhat oldular,

Yardılar İdris Dağını.

Gürül gürül akıttılar suyunu,

Hasanoğlan’a.

Köroğlu oldular,

Kafa tuttular Bolu Beylerine.

Yıktılar saltanatını ağaların.

Tolstoy’u Balzac’ı okudular koyun güderken.

Mozart’ı, Bethoven’i çaldılar dağ başlarında.

Moliere’i, Sophokles’i oynadılar.

Horon teptiler Beşikdüzü’nde kol kola.

Halay çektiler Yıldızeli’nde türkülerle.

Diz vurdular Ortaklar’da efece...

Siz,

Her gece,

Mehtaba çıkarken Heybeli’de,

Onlar,

Duvar ördüler,

Çatı çattılar.

Yıldızlara bakarak yaz geceleri,

Harman yerlerinde yattılar.

Kazma salladılar yorulmadan.

Kerpiç döktüler

Kerpiç.

Sızlanmadılar hiç.

Yakıştı nasırlı ellerine,

Kitap ve çekiç.

Başladı yurt harmanında imece...

Bir gece,

Karanlık inlerinden sinsice,

Brütüsler çıktı ansızın.

Çektiler zehirli hançerlerini,

Vurdular sırtlarından haince...

Çıktı mağaralarından yarasalar,

Çıktı halk düşmanları,

Üşüştü sülükler gibi üstümüze.

Emdiler kanımızı,

Doymadılar.

Yıktılar umudunu Türkiyemin.

Aydınlık bir Türkiye gelir aklıma,

Kalkınmış bir Türkiye gelir,

Köy Enstitüleri denince.

Özbek İncebayraktar

Tutuklu Gençler Arasında

Yusufla bir Gül koparıyoruz

Birinci Koğuşun havuzundan

Şakayla karışık bir hüznün Gülü

Tutuklu olmanın gülünçlüğü

Umudun yağmuru kırmızı çiçek

Devrimin rengi, uçucu ve berrak

Eşyayı ve insanı kavramış

Usta hırsızlar arasındayız

“Tecrit”te boğucu bir gece

Beygiri bağlasak ölür

Sabaha kadar güldük durduk

Sulu bir düzenin Cezaevi güldürüsü

Muammer, Metin, Ergin

Aynı yatağa sığdık

Kimi deliyse kimi sarsak

Sevimli katiller arasındayız

Ertesi sabah Koğuşlardayız

Kesmediler saçımızı, tifo iğnesini atlattık

Herkes bize can kadar yakın

Her aydın hapse girmelidir

Halkı tanımak, Devleti görmek için

Yarısı suçluysa çoğu suçsuz

Köylüler işçiler arasındayız

Bıyıklıyız ve Bafra içiyoruz

Muammer söndürmeden içmekte usta

Fizikçi Metin Gençosmanımız

İçerlek gözlerinin arasına saklanıyor

Gülerken ve de öfkelenirken

Fosurtuyla esrar çeken

Neşeli dostlar arasındayız

Ali’nin uzun boyu kısalıyor voleybol oyununda

Gene de buranın şampiyonuyuz

İrfan’a sorarsan her makina yapılır

Biz istesek yaparız

Biçilir çelikten her bıçak, silah dökmek kolaydır

Hilesiz bir Köroğlu, Bolu taraflarından

Hayvanları seven, insanlara küskün

Yumuşak katırlar arasındayız

Ulaş Bardakçı, Erhan Yıldırım

İkisini ilk günler ayıramadım

Ulaş biraz daha canlı, Erhan biraz daha ufak

Tunca, bir büyük suyun durgunluğudur

Bir delik bulsa fışkırıp çıkacak

Kurtuluş savaşı günlerinde

Bu çocuğa köprü uçurtacaksın

Yarım yaka, sıfır papuç

Yüzleri eskimiş bebeler: Dördüncü Koğuş

Münir Aktolga, Münir Ramazan

Ataların Yörük ya da Çerkes

At sırtında yaylalardan indiler

Yüzünü yazdılar sana, çekik gözlerini çizdiler

Devrimcilik: artık onu da kendin ekleyeceksin

“Barış içinde birlikte yaşama”ya alışık

Uyuz kediler, saldırgan fareler arasındayız

“Bîgayrihakkına yatıyorum” diyor

“Kan dolu ciğerlerime hâkim bey” diyecek ilk

duruşmada

Almanya’dan bir mektup gelmiş yeğeninden

Suçsuz olduğunu söylüyor

Birol Ertuğrul -şaka bir yana-

Buraya en çok yakışanımız

Saçları usturalı daha ilk günden

İşlek helâ kokusuna karışan

Yemek kokuları arasındayız

İbrahim’i- ki zeki olmasa çirkin olacak

Yargıladık aramızda: öz eleştirme yapmıyor hiç

Cezası: bir tencere su getirmek koğuşun helâsından

Biz tahta kaşıklarla içerken suyu

Nasıl yakalandığını anlatıyor Mardin’de

Polis telsizinin yanlışlığı yüzünden

İzrar yerine Esrar suçundan

Şaka, şenlik, cilve, cümbüş bir yana

Demir parmaklık ve dört duvar arasındayız

Müfit, r harfini peltek söylüyor

Ve bunu ekliyor bıyıklarına

Küçük Forumunda avlumuzun

Her zaman sevimli, her gün hırçın

Devrim soluğunu tartışırken Kurtuluş Savaşının

Haftada altı gün hapiste yatan

Çileli gardiyanlar arasındayız

Yusuf’la bir Gül koparıyoruz

Birinci Koğuşun havuzundan

Gül: her zaman yerini bulan gürültülü çiçek

Umudun yağmuru sevdalı çiçek

Devrimin rengi, uçucu ve berrak

Çakıyla kessem göğsümü, akan Gül olsa gerek

Kalın, kıllı bileğimi kessem

Üstümüzde boydan boya Gökyüzü

Solarken ipek gibi bir Haziran bir Temmuz

Çocuklar sabırlı olun

Tutsaklık özgürlük arasındayız

Bağımlılık bağımsızlık arasındayız

Bugün ile Yarının arasındayız

Düzen ile Devrim arasındayız

Ovalar Dağlar arasındayız

Çiçekler, Ormanlar, Çalılar, Kuşlar, Kayalar...

(1969)

Ergin Günçe  (1938 - 1983)

Kâtipler Oturmuş Derdimi Yazar

Kâtipler oturmuş derdimi yazar

Dem bir gelir geçer devran eylenmez

Felek vurdu yıktı burç hisarını

Yel eser savurur harman eylenmez

Bu dünya dediğin bir sınık yaydır

Evveli toy düğün ahiri vaydır

Dört kapılı ulu hoş bir saraydır

Konan göçer imiş kalan eylenmez

Yüreğimde vardır aşk ile yara

Varayım tabibe bulayım çare

Fırsat elde iken gel uy katara

Senin için yolda kervan eylenmez

Abdal Pir Sultan'ım keremler kani

Nereden geliyor canımın canı

Sensin bu gönlümün şahı sultanı

Sensiz bu cesette bu can eylenmez

Pir Sultan Abdal

Şarkısı Lirik Bir Şairden!..

İlhan Kemal, yatağını gittikçe genişleten ve akışı ötelerden duyulan debisi yüksek bir şiir yazıyor.

Sanki gündelik bir tazelenme hevesi var yazdıklarında. O da derece tutkun ve âşık yaptığı işe. 2006’da Mağmum’la başlayan yazma serüveni, son kitabı Şarkısı Lirik’in* adı gibi kesintisiz ve coşkulu biçimde devam etmekte Onu bu kadar çalışkan ve soluklu kılan nedeni öncelikle arayış hâlinde olmasına bağlamak gerek. Üstelik hazır bir sözlükten beslenmiyor,  yaratıcı zihnin soğuk bir demirci edasıyla öne çıkardığı yepyeni sözcüklerle de buluşturuyor okuru.

Şiir bir yenilenmedir her şeyden önce. Bunu bilmeyene, yabancılaşmayla birlikte dilin de çürüdüğünü anlatamazsınız kolay kolay. Oysa şair, o kokuyu yakından tanır ve yeni bir dille toplumsal belleği çatlatmaya çalışır. Bir yerde insanı kendine döndürmeyi amaçlayan  kişilik savaşımıdır sözü edilen. Bizi yabancılayan dilin farkına vararak dönüşümsel bir sürece gireriz böylece. Bu anlamda sorunsalla birlikte yüklendiği tatlı bir huzursuzlukla karşı karşıyadır şair:

”En büyük huzursuz benim

Dert ediniyorum memleketi, Cumhuriyeti

Olur şeyi, olmaz şeyi, olur olmaz şeyi

Bir bahçeden koparınca birileri bir çiçeği

Ben de kırılıyorum orta yerimden çıt diye” (s:17)

Siz bakmayın "Megalomani" gibi bir başlığın görüntüsüne! İlhan Kemal’in ironisi "ince şeyler"i gözden geçirerek seslenir kulağınıza. Çağrısı oldukça yalın ve büyülüdür. Tam bu noktada ‘megalomani’, ‘adanmışlıkla yer değiştirir:

"Tutkulu bir âşığım, ışır zifirin içindeki ben sevince

Ben öpünce yeşerir duygunun solmuş yaprakları

Yeni bir duyuş başını uzatır göçükler altından

Yaşamın kökü tam da kuruyuşa ramak kalmışken

Can suyu taşar nehri, damarda dirim şeneltir" (s:40)

Göçüklerin en ağırı ve en ahrazı, hiç kuşkusuz insan göçüğüdür! Şair, sözcük sözcük kazarak iner o korkunç boşluğa. Her şey geçmişle gelecek arasındaki organik bağı yeniden kurmakla ilgilidir. Öyle ki göçüğün şiddeti büyük fotoğrafı sarsan bir yıkımı işaret eder. Gerisini şairin yakınmasından dinleyelim:

"Hiç bu kadar rüsva olmamıştı umut ülkesi

Hiç bu kadar solmamıştı kut ırmağının mavisi

Hiç bu kadar gecikmemişti yağmur, ıramamıştı su

Hiç bu kadar heba alışığı olmamıştı var olmak" (s:64)

Ne ki “Kalbim! Serserim! Günlere güneş çağanım!” (s:71) diye haykıran birinin yakınması çok uzun sürmez. Sanki bir “Güneş Ülkesi”ni (Salâh Birsel’in bir şiiridir) anlatır gibi muştular yayar ardı sıra:

"Bir gün biz geleceğiz ve müjde kuşları uçuracağız

Lâmbalar asacağız zifiri tavanına gökyüzünün

Ve ünleyeceğiz: Gözünüz aydın ışık bekleyicileri!

Uykularınızı yataklığa kaldırın, size sabah getirdik!

Yok ediciler ki yok olup gidecekler, o gün gelecek" (s:54)

Özetle Şarkısı Lirik’i okumak için pek çok nedenimiz olduğunu söylemeliyim.

Daha fazla gecikmeyin bence.

* Şarkısı Lirik – İlhan Kemal, Şey Kitap, 1.Baskı Şubat 2025

Ahmet Günbaş

Telefon

Gözlerin var ya çekik kara kara

Önce gözlerindi en güzel ışık

Beyaz dişlerindi bacakların omuzun

Damalı örtüde bir kase çorba gibi

Buğulu bir lezzetti karı kocalık

Şimdi bir çınar yeşeriyor içimde

Bir şarkı söylenir uzun uzun

Hürriyetin rüzgârlı bayrağı oldu

Bize yeten aydınlığı sevdamızın

Aman dayanamazsam ne etmeli

-Bütün pencereler üstlerine açık

Kimler soyar çocukları kimler örter

Biri on bir yaşında öteki küçük

Ya anne diye bağırırsa uykusunda

Belki korkmuş belki de susamıştır

Geceleri su içmeye alışık

Çorap öyle mi giydirilir don öylemi bağlanır

Gömleği bir tuhaf sarkıyor arkasında

Çocuklara bakma dayanırım

Gide gide çoğaldım halkım ben artık

Dağ taş kalabalık kalabalık

Satar mıyım onları onlar da çocuklarım

Ben kadınım çocuklarımla varım

Telefon nafile açmam seni

Söylemez dillerim yarınla bağlı

Tutmaz parmaklarım kocamdan belli

Telefon benimki de analık

Çocuklara bakma dayanırım

Sevgiydim önce bir çeşit incelik

Şimdi ise yarıyorum kaba saba

Tuzlu bir deniz kokusu havada

Benimle başladı bu müthiş tazelik

Benimle yaklaştı güzel günler

O günlerin eşiğinde beni hatırlayın

Hatırlayın onların vahşetini

Her telefon çalışta kesik kesik

Oktay Rifat

Fotoğraf: Sabiha Rifat, Oktay Rifat

66.Sone

Vazgeçtim bu dünyadan tek ölüm paklar beni,

Değmez bu yangın yeri, avuç açmaya değmez.

Değil mi ki çiğnenmiş inancın en seçkini,

Değil mi ki yoksullar mutluluktan habersiz,

Değil mi ki ayaklar altında insan onuru,

O kız oğlan kız erdem dağlara kaldırılmış,

Ezilmiş, hor görülmüş el emeği, göz nuru,

Ödlekler geçmiş başa, derken mertlik bozulmuş,

Değil mi ki korkudan dili bağlı sanatın,

Değil mi ki çılgınlık sahip çıkmış düzene,

Doğruya doğru derken eğriye çıkmış adın,

Değil mi ki kötüler kadı olmuş Yemen’e

Vazgeçtim bu dünyadan, dünyamdan geçtim ama,

Seni yalnız komak var, o koyuyor adama.

William Shakespeare,   Türkçe Söyleyen: Can Yücel

Resim: Otto Dix, Sunrise (1913)

Moesta Et Errabunda / Hüzün ve Serseri

De bana, kalbin uçar mı bazen, Agathe,

Bu pis şehrin kara ummanından uzak.

Başka bir ummana, sade renk ve hayat,

Ve bekaret gibi, mavi, derin, berrak?

De bana, kalbin uçar mı bazen, Agathe?

Deniz, engin deniz, dinlendirir bizi!

Kükreyen rüzgârın hudutsuz orguna

Uyan, boğuk sesli şarkıcı, denizi

Hangi şeytan, dadı yaptı bu yorguna?

Deniz, engin deniz, dinlendirir bizi!

Al götür beni, vagon! Kaçır beni gemi

Uzak! Uzak! Çamur gözyaşı bu yerde.

Sahiden Agathe’in mahzun kalbi der mi

Bazen: azaptan, cürümden, dertten öte,

Götür beni, vagon, kaçır beni, gemi?

Ne kadar uzaktasın, kokulu cennet.

Saf istek içinde kalbin boğulduğu,

Aydın bir gök altında her şeyin aşk, lezzet,

Sevilenin sevilmeye layık olduğu!

Ne kadar uzaktasın, kokulu cennet.

Lakin saf aşkların cenneti olan yer,

Titreyen kemanlar kuytu bayırlarda,

Koşuşlar, şarkılar, öpüşler, demetler,

Şarap testileriyle, gün sonu, kırlarda,

-Lakin saf aşkların cenneti olan yer,

Kaçamak hazlarla dolu masum dünya,

Daha mı uzakta şimdi Hind’den Çin’den?

Mümkün mü çağırmak geri ahüzarla,

Ve gümüş bir sesle yaşatmak yeniden.

Kaçamak hazlarla dolu masum dünya?

Charles Baudelaire

Çeviren: Ahmet Muhip Dıranas