Savaş Üzerine

 "İnsanlar savaşın ne olduğunu ancak bittiği zaman anlar."

Henry Noel Brailsford 

"Şiddet, ahlak dışıdır. Çünkü sevgi yerine nefret üzerinde yol alır, toplumu yıkar ve kardeşliği olanaksızlaştırır."

Martin Luther King

"Savaş kimin haklı olduğuna değil, kimin güçsüz olduğuna karar verir."

Bertrand Russell

"İhtiyar adamlar, savaş ilan ederler; fakat savaşan ve ölen gençlerdir ve her türlü meşakkat ve sıkıntıyı çeken de gençlerdir."

Herbert Clark Hoover

"Savaş, teklerin hayatında olduğu gibi toplumun hayatında da kötülüklerin kaynağı olan şeyden, başkalarından çok mal edinmek hırsından doğuyor."

Platon

"Propagandayla zehirlenmedikleri sürece, kitleler asla savaş düşkünü değildir." 

Albert Einstein

"Bir savaşı kaybetmekten sonraki en kötü şey o savaşı kazanmaktır."

Arthur Wellesley

"Tek masumun dahi öldüğü yerde hiçbir haklı gerekçeden söz edilemezdi."

Nazan Bekiroğlu

  "Şu kadarını biliyorum ki şimdi savaş sırasında kurşun gibi içimize gömülen bu anılar, savaştan sonra tekrar uyanıp canlanacak. Hayat ve ölüm hesaplaşması asıl o zaman başlayacak."

Erich Maria Remarque

Fotoğraf: Gazete Oksijen

Acıya Şiirle Direnebilir İnsan

         

                                                        Enver Karagöz Anısına

Şafağı seviyorum en çok, tan vaktini karşılamayı

Ağaçlara karışıyorum, kuşlara… Denize ve yele…

Sözcüklerimle dikiliyorum güne

Zamanla direnmeyi öğreniyor insan

Şiirle kazıyorum içimdeki acıyı, kıymık kıymık…

Sayfalar, kitaplar dolduruyorum söktüğüm ağulardan

Bir de içimde 'alıp başını gitme' duygusu

                          umudu çağrıştıran

Acımı bilmediğim kentlerin caddelerinde yitirmek istiyorum

Yaşamadığım iklimlerin toprağına gömmek

Duymadığım, söylemediğim şarkılarda unutmak istiyorum 

Başka yurtların aryalarında, liedlerinde

Acıya sevdiği ezgilerde direnemiyor insan

İstanbul’da solduramam acımı bu yüzden

Ol şehir ki yangın yeri… Acının kendi evi…

Acıyı evinde kaybedemem ki ben

Benim olmayan gökyüzünü istiyorum 

Hiç görmediğim bahçeleri, gölleri, ırmakları…

Trenleri, sokaklarında kederle devinen insanları

Acının orta yerinde yüreğine dolanıyor insan

Şiir ki acının direnç gülü:  Ancak, 

O'nunla direnebilir insan 

Tufan Akgül

 

Savaş

Kinden garazdan bir elle, ey canım İspanya

-Denizler arası, denize inen, enli lir-

Çizildi üstüne savaş bölgeleri bir bir,

En yığılı dağlar ovalar, siper her kaya.

Garaz bir fırtına, alçaklık bir toz bir duman

Dalmış öz meşeliklerine elinde balta

Senin altın salkımlarından şarap sıkmakta

Toprağının tohumudur kaldırdığı harman

Bir kez daha – bir kez daha! – Ey gamlı İspanya,

Nen varsa rüzgâr taşan, denizle yıkanır ya

Hıyanete kurban, tüm kırdı geçirdi fesat

Nen varsa kutsal kirletildi unutularak

Tüm ne kaldıysa arıtmış bağrında toprak

Sunuldu bir yağmaya, satıldı haraç mezat!

Antonio Machado

Resim: https://www.murselcavus.com/ispanya-ic-savasi/

Yunus Emre, Şiirler - XIII

Miskinlik ile gelsin

Kimde erlik var ise

Merdivenlerden iterler

Yüksekten bakar ise

Gönül yüksekte gezer

Daima yolda azar

Dış yüzüne o sızar

İçinde ne var ise

Aksakallı bir koca

Hiç bilmez ki hal nice

Emek yemesin hacca

Bir gönül yıkar ise

Gönül Çalapın tahtı

Çalap gönüle baktı

İki cihan bedbahtı

Kim gönül yıkar ise

Sağır işitmez sözü

Gece sanır gündüzü

Kördür münkirin gözü

Alem münevver ise

Az söz erin yüküdür

Çok söz hayvan yüküdür

Bilene bu söz yeter

Sende güher var ise

Sen sana ne sanırsan

Ayruğa da anı san

Dört kitabın manası

Budur eğer var ise

Bildin gelenler geçmiş

Konanlar geri göçmüş

Aşk şarabından içmiş

Kim mana duyar ise

Yunus yoldan ırmasın

Yüksek yerde durmasın

Sinle sırat görmesin

Sevdiği didar ise

Yunus Emre

Sabahattin Eyüboğlu, Yunus Emre, S.89-90

Ankara Garı

düş zamanıydı

Ankara - Zonguldak treninde

şiir dolandı kirpiklerime

güneş götürdüm kömür getirdim 

bir zaman

düş zamanıydı

Ankara - Zonguldak treninde

keder bulaştı sesime

Türkçe götürdüm şiir getirdim 

bir zaman

düş zamanıydı

Ankara - Zonguldak treninde

kırık bir kalple selam uçurdum

hayal götürdüm hasret getirdim

bir zaman

düş zamanıydı

Ankara - Zonguldak treninde

yalnız bir kalple indir Kurşunlu'da

bozkır götürdüm kar getirdim

bir zaman

düş zamanıydı

Ankara - Zonguldak treninde

stran sindi her canıma

yanık bir sesle, buruk bir kalple

havar götürdüm türkü getirdim

bir zaman

hakikat demiydi

Zonguldak - Ankara treninden

indim bir zaman, hazandı, kan zamanıydı

barış götürdüm, ağıt getirdim

kaç zaman

Nusret Gürgöz

Çatıdaki Adamlar

çatıda dengeye durmaya çalışan o adamlar ne casus

     ne de ellerinde silah var. Ne papa, ne bir kral

     ne bir devlet adamı bu kente konuk olup onur verecek

Bugün

ara sıra aktarılması gerekir kiremitlerin, saçaklarla

     çatallı televizyon-boynuzlarının onarılması gerekir

yoksa o adamlar senin güzelliğin gibi bir güzelliği,

     fısıldaştığımız sözcükler gibi sözcükleri

     düşte görüp dans ederek bulutlardan çıkıp gelen

                          göksel uyurgezerler midir?

Erik Stinus

Çeviren : Murat Alpar

Ozan'ın Aşkı

Bir ozan seviyor sizi

dişi bir meşe olmak

hakkı tanıyor size

yüz tapınaklı bir ırmak

gezgin bir kuyrukluyıldız

bir ozan seviyor sizi

alıştırmak için sizi

kenar mahallelerine

siz olacak evrenin

bir ozan seviyor sizi

ve sorumlu tutuyor sizi

çok uzun bir sonsuzluktan

uysal tanlardan

uçan balıklı göllerden

bir ozan seviyor sizi

ve her şey izinli size

mutlu böcek

kutsalın kutsalı günah

bir ozan öldürüyor sizi

daha çok sevmek için

sizinle besleyeceği sözcükleri

Alain Bosquet

Çeviri: Özdemir İnce

Gitmek

Bugünlerde herkes gitmek istiyor.

Küçük bir sahil kasabasına,

Bir başka ülkeye, dağlara, uzaklara..

Hayatından memnun olan yok.

Kiminle konuşsam aynı şey..

Her şeyi, herkesi bırakıp gitme isteği.

Öyle “yanına almak istediği üç şey” falan yok.

Bir kendisi.

Bu yeter zaten.

Her şeyi, herkesi götürdün demektir.

Keşke kendini bırakıp gidebilse insan.

Ama olmuyor.

Hadi kendimize razıyız diyelim, öteki de olmuyor.

Yani her şeyi yüzüstü bırakmak göze alınmıyor.

Böyle gidiyoruz işte.

Bir yanımız “kalk gidelim”,

öbür yanımız “otur” diyor.

“Otur” diyen kazanıyor.

O yan kalabalık zira..

İş, güç, sorumluluk, çoluk çocuk, aile,

Güvende olma duygusu..

En kötüsü alışkanlık.

Alışkanlığın verdiği rahatlık,

Monotonluğun doğurduğu bıkkınlığı yeniyor.

Kalıyoruz..

Kuş olup uçmak isterken, ağaç olup kök salıyoruz.

Evlenmeler..

Bir çocuk daha doğurmalar..

Borçlara girmeler..

İşi büyütmeler..

Bir köpek bile bizi uçmaktan alıkoyabiliyor.

Misal ben..

Kapıdaki Rex’i bırakıp gidemiyorum.

Değil bu şehirden gitmek,

İki sokak öteye taşınamıyorum.

Alıp götürsem gelmez ki..

Bütün sokağın köpeği olduğunun farkında,

Herkes onu, o herkesi seviyor.

Hangi birimizle gitsin?

“Sırtında yumurta küfesi olmak” diye bir deyim vardır;

Evet, sırtımızda yumurta küfesi var hepimizin,

Kendi imalatımız küfeler.

Ama eğreti de yaşanmaz ki bu dünyada.

Ölüm var zira.

Ölüme inat tutunmak lazım,

İnadına kök salmak lazım.

Bari ufak kaçışlar yapabilsek.

Var tabii yapanlar, ama az.

Sadece kaymak tabakası.

Hepimiz kaçabilsek..

Bütçe, zaman, keyif.. Denk olsa.

Gün içinde mesela..

Küçücük gitmeler yapabilsek.

Ne mümkün.

Sabah 9, akşam 18

Sonra başka mecburiyetler

Sıkışıp kaldık.

Sırf yeme, içme, barınmanın bedeli

Bu kadar ağır olmamalı.

Hayatta kalabilmek için bir ömür veriyoruz.

Bir ömür karşılığı, bir ömür yani.

Ne saçma..

Bahar mıdır bizi bu hale getiren?

Galiba.

Ben her bahar aşık olmam ama

Her bahar gitmek isterim.

Gittiğim olmadı hiç,

Ama olsun.. İstemek de güzel.

Can Yücel

Resim: Nazan Özer, Kadıköy İskelesi, Suluboya, 27x37 cm

"İnsan sevmediği şeyi korumaz."

"Dil, kulaktan beslenir, hepimiz duya duya öğrendik dilimizi. Kötü kullanım çok kullanılınca yadırganmaz oluyor. Ekonominin çok bilinen kuralı dilde de işliyor: Kötü Türkçe, iyi Türkçeyi kovuyor. Kulak alışıyor, zihin alışıyor; çarpık sözler bile doğal bir kullanım gibi geliyor insana. Dizinin, Türkçe “Off” adını taşıyan ve en çok ses getiren ilk kitabı 1997 yılında yayımlandı. Oradaki yanlış kullanım örnekleri çok garibine gidiyor, çok güldürüyordu okurları. Aradan çok değil, beş-altı yıl geçtikten sonra aynı örnekler yadırganmaz oldu. Derslerinde kitabı okutan öğretmen arkadaşlarım, öğrencilerin 'E, ne var bunda?' tepkisiyle karşılaştıklarını söylemeye başlamışlardı bile. 'Kendine iyi bak' sözü bunun iyi bir örneği. Başlangıçta yadırgadığımız, hatta dalga geçtiğimiz bir kalıptı. 'Niye? Hasta olsam sen bakmaz mısın bana?' diye sorduğumuzu anımsıyorum. Geçen zaman içinde insanlar alıştı bu kullanıma. Önce kulaklar alıştı, sonra zihinler, nazik bir vedalaşma sözü yerine geçti ve hiç mi hiç yadırganmaz oldu. O kadar ki dilimden döküldüğünü fark etsem ben bile şaşırmayacağım. 

 

Yalnız çeviri yoluyla gelenler değil, İngilizceden gelen pek çok sözcük, pek çok kalıp başta biraz tepki uyandırsa da bir süre sonra kullanım alanına giriyor. Son yıllarda Dil Devrimi’nin kazanımlarından da ödün verilmeye, geri adımlar atılmaya başlandı. Gençler bizim kuşağın yıllar önce kullanımdan çıkardığı Osmanlıca sözcüklere özenir, onları kullanır oldu. Özetle Türkçenin kötü kullanımında herhangi bir gerileme yok; ne yazık ki durum 20-30 yıl öncesinden çok daha kötü."

"Kendimi biraz geriye çekip baktığımda dilimizle ilgili bir çeşit aşağılık kompleksimiz olduğunu görüyorum. Sanıyorum biz, tarihin hiçbir döneminde kendisiyle barışık, kendisinden memnun insanlar olmadık. Her dönemde kendimizden güçlü gördüklerimizin etkisinde kalmışız, onların dilinden sözcükler almakla yetinmemiş, adlarımızı bile onlarınkine benzetmeye çalışmışız. Ta 8’inci yüzyılda Türklerin ilk yazılı eseri Orhun Yazıtlarında Bilge Kağan, 'Türk beğleri Türk adını attı. Çinli beğlercesine Çin adını tutarak, Çin kağanına görmüş (bağlanmış)' diyerek Türk beylerinin Türk adını atıp Çinli adı aldığını belirtmiş. Anadolu’ya gelindikten sonra güçlü olan komşu değişmiş. İran kültürüyle Farsçaya, Kuran’ın diliyle Arapçaya bağlanmışız. Tanzimat’tan sonra yüzümüzü Batı’ya dönünce Fransızca rüzgârı esmeye başlamış. Giyim kuşamımızdan ev eşyamıza kadar yaşamımıza yeni kattığımız ne varsa Fransızca adlarıyla gelmiş. Eskiden halk, anadilini sever ve korurdu. Arapçayı, Farsçayı zaten bilmiyordu. Öğrenme olanağı da bulunmadığı için dilini o dillerden uzak tuttu. Fransızca öğrenme, Osmanlı münevverlerinin ulaştığı bir şanstı. Halkın böyle bir olanağı zaten yoktu. Dolayısıyla Fransızca öğrenip konuştuğu dile ekleme aymazlığından doğal olarak uzak durdu. Şimdi durum öyle değil. Rüzgâr epey uzaklardan, ta ABD’den esiyor. Bu rüzgârdan yalnız gençler, yalnız Netflix izleyenler etkilenmiyor; görsel ve işitsel ve de sanal medyanın rüzgârı yaşı kaç olursa olsun, herkesi etkiliyor. “Buzlu çay” istediğim garson, 'Ha, ice tea istiyorsunuz!' diye beni düzeltiyorsa; almak istediğim aleti, 'Hani bitki çayı yapmak için kullanılan' diye anlatmaya çalışırken satıcı hafifçe ayıplayarak 'French press' diye öğretiyorsa yalnızca gençleri suçlamak büyük haksızlık olur. Yine bir uygarlık değişimi, kültürel dönüşüm geçiriyoruz. Giyimimizden yeme içmemize kadar bütün alışkanlıklarımız etkileniyorken dilimizin aynı kalması söz konusu değildi; o da etkilendi. Benim önerim, köklü bir çare olarak kendimizle barışmamız. Biz dilimizi sevmediğimiz sürece her dönemde etki altına gireriz. Gençlerin önce kendilerini, sonra içine doğdukları dili ve o dilin kültürünü sevmeleri gerekir. Sevdiklerimizin üstüne titreriz; insan sevmediği şeyi korumaz."

Feyza Hepçilingirler, “Kötü Türkçe, İyi Türkçeyi Kovuyor” Başlıklı Yaşar Akgün'ün Röportajından, perspektif.online sitesinden alıntılanmıştır

Adımdan Sana Ne?

Adımdan sana ne?

O da ölecek,

Kasvetli bir uğultu gibi.

Uzak kıyılara çarpan dalgaların,

Sağır ormanlıkta yankılanan,

Gece sesleri gibi.

Bir hatıra defterinde, 

Ölmüş izler kalacak acımdan, 

Bir mezar taşına kazınmış, 

Bilinmez dildeki yazılar gibi.

Nesi kaldı,

Taze ve gergin telaşlarda, 

Çoktan unutulmuş adımın? 

Temiz ve körpe anılar 

Sunamaz artık senin ruhuna.

Ama üzüntülü gününde,

Sessizlikte,

Söyle onu özlemle.

De ki benim de bir hatıram var,

Bir kalp var dünyada,

İçinde yaşadığım...

Aleksandr Sergeyeviç Puşkin, Seçme Şiirler, 1830

Çeviri: Haluk Madencioğlu

Resim: Erik Ludvig Henningsen, 1897

Hikâye

Senin dudakların pembe

Ellerin beyaz,

Al tut ellerimi bebek

Tut biraz!

Benim doğduğum köylerde

Ceviz ağaçları yoktu,

Ben bu yüzden serinliğe hasretim

Okşa biraz!

Benim doğduğum köylerde

Buğday tarlaları yoktu,

Dağıt saçlarını bebek

Savur biraz!

Benim doğduğum köyleri

Akşamları eşkıyalar basardı.

Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem

Konuş biraz!

Benim doğduğum köylerde

Kuzey rüzgârları eserdi,

Ve bu yüzden dudaklarım çatlaktır

Öp biraz!

Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin!

Benim doğduğum köyler de güzeldi,

Sen de anlat doğduğun yerleri,

Anlat biraz!

Cahit Külebi

Resim: Mehmet Najafzadeh, Suluboya

Zeytinlik

Kurşunî yapraklar altında çıktı yukarlara

kurşunî hep ve zeytinliklere karışırcasına;

toza belenmiş alnını gömdü sonra

kızgın elinin tozluğuna.

Hepsinden sonra bu. İşte buydu sonu.

Gözlerin körleşirken gitmeliyim ben;

neden istiyorsun bunu, var olduğunu

neden söyleyeyim, seni artık bulamazken.

Artık bulamıyorum seni bende, hayır.

Başkalarında da. Bu taşta da yoksun sen.

Artık bulamıyorum seni. Yalnızım ben.

Bütün insanlığın acısıyla yalnızım,

onu seninle hafifletmek için omuzlamıştım;

oysa yoksun, adsız utanç, sen ...

Sonradan anlatıldı: "Bir melek geldi derken ..."

Ne meleği? Ah geceydi gelen
ağaçlarda yaprakları ilgisizce kımıldatarak.
Havarilerse düşlerinde sıçradılar ancak.
Ne meleği? Ah geceydi gelen.

Görülmemiş bir gece değildi gelen gece;

onun gibi yüzlercesi gelip gider.

Sonra köpekler uyur, taşlar durur öylece.

Ah yaslı bir gece, ah herhangi bir gece

tekrar sabahın olmasını bekleyen.

Melekler böyle yakaranlara gelmez çünkü,

geceler genişlemez bunların çevresinde.

Kendini kaybedenleri her şey bırakır yüzüstü;

babalar onları terk ederler,

kapanır onlara analar rahmi de.

Rainer Maria Rilke

Çeviren: Ahmet Turan Oflazoğlu