Gece Yarısı Konuşmaları / İkinci Gece

dedim ki bir sokak karanlıksa

evlerin içi de öyledir

dedin ki evlerin içi aydınlıksa

sokak da öyledir 

dedim ki bir rüya sabah unutulursa

gün hep şaşkınlıkla biter

dedin ki gün anlamsız bitmişse

gece düş kırıklığıyla başlar

dedim ki insan taşa takılıp düşerse

yer ondan af diler

dedin ki yerden toz kalkarsa

insan toza bile küfreder

Özgün Enver Bulut

Angina Pektoris

Yarısı burdaysa kalbimin

yarısı Çin'dedir, doktor.

Sarı nehre doğru akan

ordunun içindedir.

Sonra, her şafak vakti, doktor,

her şafak vakti kalbim

Yunanistan'da kurşuna diziliyor.

Sonra, bizim burda mahkûmlar uykuya varıp

revirden el ayak çekilince

kalbim Çamlıca'da bir harap konaktadır

her gece,

doktor.

Sonra, şu on yıldan bu yana

benim, fakir milletime ikram edebildiğim

bir tek elmam var elimde, doktor,

bir kırmızı elma:

kalbim...

Ne arteryo skleroz, ne nikotin, ne hapis,

işte bu yüzden, doktorcuğum, bu yüzden

bende bu angina pektoris...

Bakıyorum geceye demirlerden

ve iman tahtamın üstündeki baskıya rağmen

kalbim en uzak yıldızla birlikte çarpıyor...

Nâzım Hikmet Ran

Memleketimin Şarkıları

Ben, bizden olan bütün insanların dostu;

Adı, haritalarda bile bulunmayan

Bir köyündenim Anadolu'nun.

Güzel şeylere hasrettir memleketim,

Güzel şeylere hasret bu dünya.

Yıllardır, kanda ve ateşte mısralarım

Yanan şehirlerin,

Ağır tankların tekerlekleri arasında.

Biliyorum,

Yaylım ateşlere girilmiştir gönlümüzce

Pasifik kıyılarından Volga'ya kadar.

Benim arzumanım kaldı

Hürriyet boylarında tank oynatanlarda.

Bütün kıtalarda

Tulu arzda, islam içinde, küffar içinde

Mülhit, mümin ve vatanseverim.

Fakir, cefacı topraklarım içinde

Mendil tutanım, diz vuranım, baş çekenim

Zeybekte, halayda, tamzarada...

Ben küçük Yusuf'um Çit köyünde

Çapak çapak ela gözlerim;

Kıl keçim kısır, annemin memesi yara.

Benim saçlarım belik belik,

Bıyıklarım burma burma

Gözlerim kara kıyma renginde, ama

Erzincan oynamış ağlamışım

Irgatlık etmişim el kapısında.

Dolu vurmuş bahçelerimi,

Çekirge inmiş tarlarıma.

Ben bir yolcuyum hemşeri

Manisa bağlarından geçtim

Aydın incir tarlalarından.

Çığlıklar getirdim

Üzümleriyle beraber çürür gibi düşen

İnsanlarımdan.

Sıcak tuzsuz gevreklerinizi yemişim

Alaca karanlıkta... Buca'lı işçilerim.

Unutur muyum seni

Derdini, ekmeğini bölüştüğüm

Türküleriyle bizi ağlatan memleketlim.

Karadeniz'in Rumelikarı tütünü,

Bende türküler oldu ağlamaklı,

Bende türküler oldu dizim dizim.

Doldurdum sineme, ciğerlerime,

Doldurdum derdi mihneti

Pamuk tozunu, kömür tozunu;

Memleketimin şarkıları kadar acı çektim.

Ben Ahmet Çavuş'um

"Attığım kurşunlar gitmezdi boşuna

"Şimdi kuzgunlar iner taze leşime".

"İki kere kesemden everdiğim"

Dost dediğim kıydı bana.

Ben Kürtoğluyum derim ki "Yiğitlik kadim"

Ben Nazif'im "Urfa'ya karşı vurdular beni"

Ağlasın Urfa.

Ben şairim

Halkların emrinde, kolunda, safında.

Satırlarım vardır kahraman,

Satırlarım vardır cılız, cesur ve sıtmalı.

Ahdim var :

Terli atlet fanilalı göğüslerden

Püfür püfür geçeceğim.

Bir de aşıkım, kanlıbıçaklı

Yar için serden geçeceğim.

İnan ki ciğerparem, inan ki sevgilim

Bu hususta :

"Üçten, beşten, senden geride kalan değilim"

Enver Gökçe

Resim: Fikret Otyam

Kuşatma

Ben gurbete  gidiyorum

Bağlayın yaramı

Uzun bir türküyle

Belki dönerim anacığım

Belki dönmem

Çok başlı dağların ardında

Ayrılığa takılmış ayaklarım

Ben yurdumu özlüyorum

Otumu böceğimi

İnsanımı  özlüyorum

Kendi elimle yapıyorum

Birbirinden uzun günleri

Güzellerle kuşatılmış 

Dörtbir yanım

Çirkinliğimi özlüyorum

Çok başlı dağların ardında

Gökten altın yağdırıyorlar

Kuşsütü sağıyorlar

Demir ineklerden

Uygarlıkla kuşatılmış

Dörtbir yanım

İlkelliğimi özlüyorum

Geleceğimi yeşertiyor

Tohumun geleceği

Gözlerimle kokluyorum

Cennetteki yapma gülleri

Meleklerle kuşatılmış

Dörtbir yanım

Şeytanımı özlüyorum

Biliyorum

Çıktıkça küçülecek yokuş

Büyüyecek güzel atım

Yürüdükçe çoğalacak ayakları

Çoğalacağım üstünde ben

Düşmemi beklemeyin

Sevgilerle kuşatılmış 

Dörtbir yanım

Ali Yüce

Bu Ne Biçim Hayat

Bu ne biçim Postacı 

Üç defa çalıyor kapıyı 

Bu ne biçim kel 

Hem merhemi var 

Hem sürmüyor başına  

Bu ne biçim biçimler 

İstediğiniz kadar çoğaltılabilir 

Memleket çok müsait buna 

Örneğin yeni bir komşu taşındı karşıya 

Bir baktım Fahriye Abla! 

Kırk yıllık bir rötar yapmış 

Erzincan Treni 

Ben gelmişim şu yaşıma  

O ise şiirdeki yaşından gün almamış daha 

Benimki ne biçim hayat 

Uymuyor ne gördüklerime 

               ne duyduklarıma  

               ne okuduklarıma  

Ben  ne biçim benim 

Ne kendime benziyorum 

Ne başkalarına  

(23 Haziran 1991,Ludwigshafen)

Murathan Mungan, Mürekkep Balığı, Metis Yayınları

Ben Gerçekten Hastayım

Benim bir aklım var bana yetmiyor.

Çavdar tozuyla besledim, köpüçle* dövdüm

kuruttum kanda. Balık yağı istedi yaraya

Taze tarçın, soğuk bir oda, kaynar suda,

Eyi gelir deyip keneye, çamura yattım

Kasıla kasıla geçse karga başlarım küfre.

Ben gerçekten hastayım, size baktıkça.

Ya kalbim çok büyük, ayaklarım upuzun.

sürekli buruşuyor bağırsaklarım, basıyor ateş,

fırlıyor boynumdan şah damarım.

Sırtımdaki yükle illam! çıkacam yokuşu,

dilimle yalamadan terimi, anlamam dünyayı.

Her gün çimçiklerim bir yarayı, ya ölmüşsem.

Annem kurtlu, derdi, babam tezcanlı.

Ben gerçekten hastayım, size baktıkça.

Köpekle boğuştum, gövdemde uyudu yılan

mazgalları devirirdi sıçanlar gardiyanlar horlarken.

Duttan düştüm, erikten düştüm, kirazdan düştüm

çatıdan düştüm, dolmuştan düştüm, en çok aşktan.

Aynı yerden yüz kere kırdım bacağımı.

Bir hırkam vardı bıraktım ayazda,

Tek asam, verdim kör bir kambura.

Ne ev ne ocak ne kadın ne oğul tuttu beni.

bir şiirde kaldım usul usul varacakmış denize.

Ben gerçekten hastayım, size baktıkça

benim bir aklım var bana yetmiyor.

Köpüç: Tokaç

İsmet Alıcı

Resim: Ekrem Kadak

Elinden Tutun Günü

Günü elinden tutuyorum

Öyle ürkek

Ben tutmasam karanlığa düşecek

Karanlığa düşecek sevgiler

Kapılarınızı yalnızca nefret çalacak,

Ağır ağır yükseliyor bir davulun sağır sesi

Birer birer düşüyor ağaçlar, orman seyreliyor

Tutun elimden, elimden tutun yoksa

Bu canavar sessizlik, bu yılgınlık, bu ölüm,

Sabırsız ayak sesleri ne toplaşıyor, ne dağılıyor

Kararsız külrengi bulutlar, ne zaman yağacak yağmur

Hani nerede yıldırımlar, gökgürültüleri nerede

Yalnızca bu sağır davul

Tenimde ağır ağır

İşleyen bu hançer,

Günü elinden tutuyorum

Elim alev almış gibi yanıyor

Yanıyor karanlık, kızıl, koyu, et kokusu, kül ve kan

Kentin bacalarından savruluyor durmadan

Durmadan, altından geçiyor köprülerin

Durmadan sarıyor kuleleri

Durmadan sızıyor caddelerden

Büyüyor, büyüyor, büyüyor

Bu canavar sessizlik, bu çılgınlık, bu ölüm,

Beynimin çıkmaz sokaklarında

Giderek artıyor çekiç sesleri.

Yankılanıyor kentin alanlarında

Tahtayı tutkuyla kucaklayan çivi,

Yaşam, yükselen darağacının kollarında

Uyuyan bir bebek gibi

Tabutunda sallanıyor.

Tuğrul Tanyol, Elinden Tutun Günü, Üç Çiçek Yayınevi

"İlyada’nın en dokunaklı yerlerinden biri Hektor’un, karısı Andromakhe’ye vedasıdır."

    "İlyada’nın en dokunaklı yerlerinden biri Hektor’un, karısı Andromakhe’ye vedasıdır.

    Hektor savaşa çıkmazdan önce karısı Andromakhe’ye ve bir kadın tarafından taşınan küçük oğlu Astyanaks’a gider. Andromakhe, kocasının ellerini ellerine alarak; 'Ey efendim, sen ki kocam olmaktan başka bana bir baba, bir ana ve kardeş oldun, burada kal, gidip de beni dul, evlâdını da öksüz bırakma' diye yalvarır. Hektor üzülür, öneriyi tatlılıkla reddeder ve kendisine savaş safının önünde bulunmak düştüğünü, öldüğü zaman onun kederinin ne denli acı olacağına üzüldüğünü söyler. (Çünkü Hektor öldükten sonra Andromakhe’nin oğlu Astyanaks, Akha’lar tarafından öldürülecek ve kadının kendisi başka erkeklerin tutsağı ve savaş kazancı olarak köleliğe sürüklenecektir). Hektor karısından ayrılmak üzere dönerken oğlu  Astyanaks’a kollarını uzatır. Babasının şiddetle parlayan korkunç miğferinden ürken çocuk ağlayarak çekinir. Hektor güler, miğferi başından çıkararak yere kor, ondan sonra çocuğu kolları arasına alır, okşar, sonra başını mavi göklere kaldırarak, 'Ey Zeus baba, gelecekteki yıllarda, bu oğlum savaştan dönünce, onu gören insanların, bu delikanlı babasından çok daha öte, demelerini senden yalvarıyorum!' diye dua eder ve çocuğu gülümseyen, fakat ağlayan annesinin kucağına verir. Andromakhe’ye de teselli yollu, 'Ağlama, hiç kimse, yazgısı olmayınca öldürülmez' der. Ve miğferini alarak  ayrılır. Andromakhe ağlayarak ona dönüp dönüp bakar."

Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı) 

Anadolu Efsaneleri, Bilgi Yayınevi, S. 60-61

Ölünce

Bahara gömün beni

açan ilk çiçeğin soluğuna

suda yansıyan ilk ışığa

savurun gölgemi,

Bir ezgiye gömün beni

çalınsın dursun kederim

rüzgâra salın beni

bitmesin yolculuğum,

Bir damlaya gömün beni

dönedursun altımda evren 

bir dizeye gömün beni

eller farketmeden.

 

Tuğrul Tanyol, 

Şiirler-1, 1971-1984, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018

Yarasaların Avlusunda

İnsanın

Ağzında güneşlerle uyandığı

Sabahlar bitti.

Ah ey büyümek denen uzun kış

Ölümün erken cümlesi

Şimdi hepimiz ışığı sönmüş evlerde

Geceden ve kederden yapılmış gözlerle

Pencerelerde kaybolmuş

Çocuğu arıyoruz.

Bir yalnızlık ki gölgesiz anısız

Bütün seslerin dışında

Bütün zamanlarla yaralı

Taşa dönmüş bir iç çekiş

Annesiz babasız lambasız

Bir gözyaşı akşamı

Yarasaların avlusunda

İçimize bağırıyoruz:

Ölüm ile ayrılığı tartmışlar...*

Kapılarımız

Gidenlerin yeni şarkılarla döndüğü

Zamanlara açılmıyor artık

* Karacaoğlan

Şükrü Erbaş

(Yarasaların Avlusunda - Kırmızı Kedi Yayınları, 2.basım, Şubat 2025)

Kambur

    "Ben pek sıradan bir kambur sayılmam. İspanyolların jorobado dedikleri türdenim. Önden bakınca cüce, arkadan bakılırsa koca bir tümsek. Nereden bakılacak, peki? Yandan mı? Olabilir? Bakışlarımın çok derin ve keskin olduğu kanısındayım. Ama bunu söyleyen hiç olmadı. Burnum içinse, 'burun' demek pek hafif kalır. BURRUNN demek (şeddeli) gerekir. Baktıkça pes diyorum. Tanrı beni bu şekilde yaratıp dünyaya gönderiverdi; ama, beni tekrar göreceğini düşünseydi, burnumun dörtte üçünü geri alırdı. Bu nedenle de, karşısında daha fazla kalabilmek için en korkunç suçları işliyorum. Saçlarımın önleri döküldü - daha doğrusu ben öyle sanıyordum; arkamdaki bir aynadan tepemin de açılmış olduğunu görene dek. Dişlerim gri-mavi ve öndeki iki tane birbirinin üzerine binmiş; bu nedenle ben onları tek diş sayıyorum. Neyse ki dudaklarım kalın değil. Özellikle üst dudağı kalın olan kimsenin melek gibi olmaktan başka çaresi yoktur; yanmıştır. En çok yakan şey ise, 'Yandım' derken dudaklarının aldığı şekildir. En çok sağ elimin küçük parmağını severim. Küçükken bir kazayla kopmuştu. Kimbilir nerelerdedir, neler beceriyordur. Bunlardan gocunduğumu sanmayın. Yaşama pek katılmadığım için, bu tür primler hiç ilgilendirmez beni. Çirkin insanlardan iğrendiğim kadar güzellerden de iğrenirim. Hatta diyebilirim ki, estetik kaygısındaki her şey iğrendirir beni."

Şule Gürbüz, Kambur, İletişim Yayınları, S.16-17

Yoldaki Yalnız Kadın

Bir sakıncadır, bir tehlikedir bu 

hâlâ erkeklerin olan bu dünyada 

yürümek yalnız başına. 

Her dönemeçte bekler seni 

pususu saçma rastlantıların. 

Sokaklar yaralar seni 

meraklı bakışlarla. 

Yoldaki yalnız kadın. 

Tek savunman senin 

savunmasız olman. 

Düşünmedin erkeği 

dayanılacak bir destek gibi, 

yaslanılacak bir ağaç gövdesi, 

sığınılacak bir duvar gibi 

düşünmedin erkeği. 

Düşünmedin erkeği 

bir köprü, bir tramplen gibi. 

Yapayalnız çıktın yola 

eşit koşullarda tanımak istedin 

ve istemedin hiçbir şey erkeği sevmekten başka. 

Uzaklara gidebilecek misin, 

yoksa düşecek misin çamurlara? 

Bilmiyorsun, direngensin ama. 

Devirseler de seni yarı yolda 

gene de bir yerlere varmış olacaksın 

mutlaka. 

Yoldaki yalnız kadın 

Her şeye rağmen yürüyorsun 

Her şeye rağmen durmuyorsun. 

Hiçbir erkek 

yalnız olamaz 

bir kadın kadar. 

Karanlıklar diker önüne 

bir kapalı kapı. 

Geceleyin hiçbir kadın 

tek başına gidemez yolda. 

Ama güneş, bir gardiyan gibi tıpkı, 

açar uzayı sana 

tan vakti. 

Ama karanlıkta da yürüyorsun sen 

çevrene korkuyla bakmadan. 

Ve her adımın 

bir güvenlik belgesidir 

seni uzun süre korkutan 

erkek için. 

Adımlar çınlıyor taşlarda. 

Yoldaki yalnız kadın.

En sessiz, en yürekli adımlar

aşağılanmış toprakta, 

kendisi de yolda 

yapayalnız bir kadın olan toprakta.

Blaga Dimitrova    Çeviren: Özdemir İnce

Resim: Geza Farago, 1913