Susan Dağ

    Sömürge döneminde, Potosí'deki Cerro Rico çok fazla gümüş ve çok fazla dul üretti. 

    Avrupa iki yüz yıl boyunca Amerika'nın bu buzlu yükseltilerinde Hıristiyan ve Batılı bir tören kutladı: Çıkarılan gümüşe karşılık her gün ve her gece dağa insan eti verdi.

    Tünellerin ağızlarından giren her on yerliden yedisi çıkmıyordu. Hâlâ katliam olarak adlandırılamayan bu katliam, yine bu adla anılmayan kapitalizmin gelişimi Avrupa'da mümkün olabilsin diye Bolivya'da gerçekleşti.

    Bugün Cerro Rico oyuk bir dağ. Bütün gümüşü bir hoşçakal bile demeden uzaklara gitti.

    Yerli dilinde, Potosí, yani Potojsi, gürleyen patlayan anlamına geliyor; çünkü, diyor rivayet, eski zamanlarda tepenin canı yandığında gürlerdi. Şimdi içi boş; susuyor.

Eduardo Galeano, Zamanın Ağızları, Sel Yayınları, S.129

Çeviren: Bülent Kale

Geçer

Istırabın sonu yok sanma, bu âlem de geçer,

Ömr-i fani gibidir, gün de geçer, dem de geçer,

Gam karar eyleyemez hande-i hürrem de geçer,

Devr-i şâdi de geçer, gussa-i matem de geçer,

Gece gündüz yok olur, ân-ı dem âdem de geçer,

Bu tecelli-i hayat aşk ile büktü belimi,

Çağlayan göz yaşı mı, yoksa ki hicran seli mi?

İnleyen saz-ı kazanın acaba bam teli mi?

Çevrilir dest-i kaderle bu şu’unun filimi,

Ney susar, mey dökülür, gulgule-i Cem de geçer,

İbret aldın, okudunsa şu yaman dünyadan,

Nefsini kurtara gör masyad-ı mafihadan.

Niyyet-i hilkatı bul aşk-ı cihan aradan,

Önü yoktan, sonu boktan, bu kuru da’vadan

Utanır gayret-i gufranla cehennem de geçer.

Ne şeriat, ne tarikat, ne hakikat, ne türe,

Süremez hükmünü bunlar yaşadıkça bu küre

Cahilin korku kokan defterini Tanrı düre!

Ma’rifet mahkemesinde verilen hükme göre,

Cennet iflas eder, efsane-i Âdem de geçer.

Serseri Neyzen’in aşkınla kulak ver sözüne,

Girmemiştir bu avalim, bu bedyi' gözüne.

Cehlinin kudreti baktırmadı kendi özüne.

Pir olur sakiy-i gül çehre bakılmaz yüzüne,

Hak olur pir-i mugan, sohbet-i hemdem de geçer.

Neyzen Tevfik

İstanbul

Canım İstanbul;

Sokaklarında, caddelerinde kucak, kucak,

Çiçek satılan şehir.

Haliç, tersane ameleleri..

Bir tütün yaprağı gibi: rejili işçi kızlar!..

İnsanlarla dolu, canım insanlarla,

Vapurlar, tramvaylar..

Yerimde duramıyorum,

Ayaklarım koşuyor, kahrolası ayaklarım!

Ekmek peşinden;

Kapayın ellerinizle yüzünüzü büyük patronlar

Mahmut Yesari Bey geçiyor Babı-âli caddesinden

"Vazgeç ulan taksimden

Dertliyim yine bu akşam.

Söyle kızım Aksaraylı Leman,

Hüzzam faslından söyle,

Güzeldir, hazindir faslı hüzzam".

Biz ehli kalemdeniz,

Dertliyiz...

Balık pazarında birkaç kadeh

Bulanık rakı içelim dedik bu akşam,

Balık pazarında iyot kokuyor bu akşam,

Yanımızdaki masada "Cevriyem" türküsünü söylüyor,

Büyük elli, büyük ayaklı üç adam

Yarın yine havada lodos var,

Yarın yine

"Gözlerinden anladım Cevriyem sende kara sevda var"

İstanbul, güzel şehir,

Affeyle bizi.

Gerçi övemedik ufkunu, mehtabını, denizini...

Sen doldur oğlum kadehlerimizi

Dertliyiz yine bu akşam.

"Söyle kızım Aksaraylı Leman;

Hüzzam faslından söyle,

Güzeldir, hazindir faslı hüzzam!.."

Fethi Giray, 1951

Çünkü Uzardı Kış

...yüreğimdeki on beş eylül için

1

Kış bizi üzecek karları dinleme sus

On beş kez ağlayan çocuk

Gözlerinde bitmeyen uçurum dinmeyecek

Üzecek bizi taşıyan sessizlik sus

Unut kalbim Mardin'e

Düşen üzümler Şiraz' dan değil

Savrulan rüzgârı büyüt gözünde

Gider bir yerlerde üşürüz, unut

Kaç cümle yaratırdı ki aşk

Ellerinle düşünmek sana göre değil

Yaslandığın ağaç

Ağzında kemirdiğin kalem unutmadı geçmişi

2

Kuraktır insan dökülür çekilelim biraz

Büyür ateş hazırlanan

Alevlerle gel dilinin sahnesine

Bir replik yakalar bir gün birimiz hayattan

Dönüp gittiğimiz yine kırlar

Dolu'lar altında kirlenen çocuk

Ve adımız susmak ülkesine nasıl uzak

Hatırlayışlar yanıltabilir örneğin

Rüzgarı bağışlayan

Kırların şefkatiydi

Bir vişne ikindisi

Parkın bütün halleriyle

Getirebilir bizi hatırlatan ne kaldıysa

Kış üzüyor bizi

Çok gecenin ezberiydi oysa

Yıldızların birer taş olduğunu hatırla

Hatırla biraz daha

Yok bu değil demek istediğim

Hatırlasam olmalıydı

Yoktuk biz

Biz hiç olmadık

Korkuyorum kimi anlar dinlerken seni

Bir avuç suyun içine

Yağmur anlatan gülüşün

Bir ormanı karıştırabilir yaşamın arasına

Kış uzar

İç çekiyoruz başka bir şey olmalı

Olabilir mi diye sormuyorum

Yan komşu kör bir kedi besliyor dışarıda

Sen benim güz masalım

Dinledim

Anlattım

Bittiğini

3

Çayı sevmeyişini özledim

Yalnız ve kırılgandı mutfak

Bir bardağı incitmek delilik olabilir

İlk acıyı tutabilmek beni oyalayan

Kış uzuyor

Kırılan ömrüm kesmeli önünü yılların

Kalbim uzun bekliyorsun

Karada üşüyen deniz ve

Kuş tüyü cümlenin sonunu getirebilir diyorum

Bir güz asılıyor odaya

Doğduğum ev yıkılıyor

Birimizi dışarı çıkarıp öyle seviyoruz

Temiz kalıyor. oda, masa... kiler

Bedenimiz en baştan başlamak için

Ne zaman gelse kediler aramıza

Bir yudum kahve veriyoruz ve

Kayboluyor diğerimiz

Ayak izlerimiz derin kumlara dahil değildi

Ve biz "iyi ki" ler edinip

Kuruyan vişneler almaktan vazgeçtik

Kış bitiyor

Çözülebilir bir cümlede ateş ve buz

Bunu düşünmeliyim unutmadan bir ara

Bir gün herhangi bir takvimde uyurken

Anka külleri içinde gezinen serçenin

Ilık nefesini bulmayı deneyebilirdik

Açtık biz

Acıktırdık kendimizi bütün aşklarda

Uzaktı özlem

Erguvan tin

Hayat gibi durmalıydı elbette

Açtık biz

Ağzımız kayısı kurusu gölgesine uzanırken

Suların hafızasında kıyılar özlemdi

Kirli bir kederdi

Ölü çocuklar

Dünyanın yüzünde uçuşan sarı kelebek

Biz kış gemilerine

Deniz demeyi bilemediğimiz içindi

Zeynep Kurada

Edebiyat Nöbeti, Kasım-Aralık 2024, Sayı 55,  S.13-15

Adımı Unuttum

adımı unuttum

           adı olmıyan yerlerde

ne in

           ne cin

                      ne benî âdem

zamanlar içinde

kuşlar uçuyor

kervanlar geçiyor

                     bir iğne deliğinden

çarşılar kuruluyor

sarayları oyuncak

           insanları karınca şehirler

zamanları gördün mü

                    bir iğne deliğinden

adımı unuttum

           adı olmayan yerlerde

geçip gidenlere bakarak

Asaf Halet Çelebi

"Yalnız bir ağaç..."

"Ama elbette ki yalnız bir ağaç, birkaç tane ağaçtan daha ağaçtır."

Abbas Kiyarüstemi

Kar

Kar yağdı durmadan üç gün üç gece

Tıkandı geçitler yollar kapandı

Yalnızlığın buzdan çetelesinde

Kimseler umursamadı karı

Yüzlerinde iğreti bir kibirle

Hep düşürmekten korktukları

Dalıp gittiler günlük işlerine

Diz boyu birikmiş kar içinde

Yürürdük uzatarak açtığımız kanalı

İki kar güvesi gibi sokaklarda seninle

Anardık bütün yitik aşkları

Bu karlı kış gününde

Güngörmüş dağlara karşı

Sımsıcak öpüşürdük sarılıp birbirimize

-Sevgilim, yanımda olsaydın keşke!

Şölensiz, sevinçsiz yaşıyoruz şimdilerde

Bir iğdiş ve buruşuk zamanı

Kimsenin türküsü yok dilinde

Karşılayacak yağan karı

Coşkulu ve sarhoş sesiyle

Bıçak açmıyor ağızları

Acı, yalnız acı var yüreklerde

Kar yağdı durmadan üç gün üç gece

Yaslandı duvarlara, kapıları zorladı

Pencerelerden baktı ev içlerine

Kar hiç böyle kimsesiz kalmadı

Kendi özgül tarihinde

Çıngırakların, kızakların karı

Yağdı herşeyin üstüne sessiz bir öfkeyle

Birikti bir çamaşır ipine bile

Saçaklardan sarktı

Attı kendini gürültüyle yere

Kimse sahip çıkmadı

Yığıldı kaldı duvar diplerine

Yalnız kuş ayakları

Bastılar incelikle göğsüne

-Sevgilim, yanımda olsaydın keşke!

Kar var yaşadığımız günlerde

Umutsuzluk çevremizi kuşattı

Kıtlık kıran gündemde

Yine de ele güne karşı

Özenle saklıyorum yüreğimde

Sana duyduğum aşkı

Dört yanım kar içinde 

Metin Altıok

Gidersen Yıkılır Bu Kent

Gidersen yıkılır bu kent, kuşlar da gider

bir nehir gibi susarım yüzünün deltasında

Yanlış adreslerdeydik, kimliksizdik belki

sarışın bir şaşkınlık olurdu bütün ışıklar

Biz mi yalnızdık, durmadan yağmur yağardı

üşür müydük nar çiçekleri ürperirken

Gidersen kim sular fesleğenleri

kuşlar nereye sığınır akşam olunca

Sessizliği dinliyorum şimdi ve soluğunu

sustuğun yerde birşeyler kırılıyor

bekleyiş diyorum caddelere, dalıp gidiyorsun

adını yazıyorum bütün otobüs duraklarına

öpüştüğümüz her yer adınla anılıyor

bir de seni ekliyorum susuşlarıma

Selamsız saygısız yürüyelim sokakları

belki bizimle ışıklanır bütün varoşlar

geriye mapusaneler kalır, paslı soğuklar

adını bilmediğimiz dostlar kalır yalnız

yüreğimize alırız onları, ısıtırız

gardiyan olmayız kendi ömrümüze her akşam

Gidersen kar yağar avuçlarıma, üşürsün

bir ceylan sessizliği olur burada aşklar

Fiyakalı ışıklar yanıyor reklam panolarında

durmadan çoğalıyor faili meçhul cinayetler

ve ölü kuşlar satılıyor bütün çiçekçilerde

menekşeler nergisler yerine kuş ölüleri

bir su sesi bir fesleğen kokusu şimdi uzak

yangınları anımsatıyor genç ölülere artık

Bulvar kahvelerinde arabesk bir duman

sis ve intihar çöküyor bütün birahanelere

bu kentin künyesi bellidir artık ve susuşun

isyan olur milyon kere, hiç bilmez miyim

sokul yanıma sen, ellerin sımsıcak kalsın

devriyeler basıyor karartılmış evleri yine

Gidersen yıkılır bu kent kuşlar da ölür

bir tufan olurum sustuğun her yerde

Ahmet Telli

Kedileri Severken Ağlayınız

Kedim ve ben

Ölüyoruz yavaş yavaş

Karşılıklı, köşemizde

Elenirken eleğinde sıkıntının saatler

Mutad olduğu üzre

Bazen o benim kucağımda

Bazen ben onun

Avutuyoruz birbirimizi

Özlerken aynı şeyleri gizlice

Nasıl tırmalardık hayatı

Bir zamanlar şehvetle

Gittikçe bozuluyor yazım benim

Bozuluyor resmi onun gittikçe

Yaptığı eskiden özenle

Döşemelerine koltukların, kanepelerin

Esin geldikçe pençeleriyle

Derim ki ben

Kedileri severken ağlayınız

Beyaz değil aslında mahzundur kediler

Bu şiiri okurken de ağlayınız

Görüldüğü gibi

Kemiriyor İsmail'i keder

İsmail Uyaroğlu

Sözler

Burada kal.

Öğlen avlusunda.

Zamanın yalın diline yerleş.

Ufka bakmanın meraklısı ol.

Maviye, beyaza, gündüze çalış.

Zakkumu anla!

Ağusu, tenime sürdüğüm merhemdir diye

beni, mırıldanıp şaşırt.

Ağustosun hummalı böceğini,

onun terli şarkısını

gayret et,Türkçe'ye çevir.

Taşlığı yıkamanın, asmayı budamanın,

çıplak ayakla yürümenin

hayli zengin üslubunu edin.

Burda kal.

Kalıcı zamanda.

Öğlen avlusunda.

Arın gövdenden.

Kendin oluncaya kadar soyun.

Ferah sular dökün.

Derin uyu

Sina Akyol

Salınacak

                                    “biriyim, cesurum, var mısın ellerime

                                    bir başka sabaha kadar içelim.”

                                                                    Edip Cansever

saçımdaki örgüyü açmakla başlayacağım söze

kasabalar istasyonlarından başlar, her zaman

su kenarına kurulmaz çadır ve benim ayvalarım

güneşte üşür, karıncalarım bir devin avucunda

ne kadar yel diyorsan o kadar sağırım sana

kulak arkalarım çiçeklerin tutunsun diyeydi

toprağım diyorsun ben bir avucum açar mısın meyvene

ellerin diyorum yeni çıkmış bahçeden

içimden geçen çölle dilinden geçen işaretsiz levha

şaşıralım içindi, dilinin tek bir tüyünden

kirli beyaz bir melek doğrulabilirdi ama kanatsız

su çekildi, kum dememi bekliyorsan tanrı da

bu kadar beklemişti, büyük harfle başlamaktan

başka işe yaramıyor şimdi ismi, bağışlamadan

kalkıp yıkadın en çok da boynuma haksızlık eden

nefesini, bundan mıydı kına tutmaması sesinin

bir boğumluk incir rakısıyla devam edeceğim sonra

hangi yanımdaki hangi örgümün kaçıncı boğumu

serçelerinle ördüğünden tutamları aralıklı

kız çocuklarının saçlarına kuşlar konsun diyeydi

bıyıklı babalar, ama serçelerle saç örmeyi

annem bile bilmezdi, babamın bıyık bırakmayı

kuşyemliklerini doldurmayı bilmediği gibi, bu yüzden

hızla havalanan bir salıncaktan inmedi hala çocukluğum

Didem Gülçin Erdem

Resim: Rukiye Garip, Suluboya, 56cm x 38cm

Yanlış Soru

Kimdi

Bizim için

Çağıran onca fırtınayı

Birkaç eski apolet

Duruyor kıyıda

Kirası ödenmiş

Kara kalemler bir de

Bir ülke sevdik peşin/sonraya bıraktık, neresi güzel/

derdine düşmeden toprak yol/

çamuru çokça kokan nehir...

Toprak suyu unuttu, su çömleği/çömlek kili karan eli/

çömlekçi unuttu belki bu soruyu, belki duymadı/ilk çömlekte kimdi/

çömleğin içine düşen yıldızı gören kimdi...

Bir ülke sevdik, ne emir ne demir/yar yerine yar yerine/

hesapsız, kar beklemeden/ sade bir gül esintisine ömür esir…

küfür değdi bu ülkeye/ martaval manzumelere yetiyor dilim/

neyle silinir bunca kir?

Sabri Kuşkonmaz, Çıplak Örtü, Berfin Yayınları

Fotoğraf: Sabri Kuşkonmaz